Хитайниң америка билән сода урушини давамлаштуриши өзиниң иқтисадиға зор қийинчилиқ елип келидикән

Америка билән хитай арисидики сода уруши икки һәптидин буян барғансери кәскинлишип маңған болуп, әгәр икки тәрәп таможна беҗи мәсилисидә пат йеқинда келишмисә буниң америка иқтисадиға бәлгилик дәриҗидә, әмма хитайниң иқтисадиға зор дәриҗидә зиян елип келидикән. Бу сода уруши нәтиҗисидә, хитайниң бу йилқи миллий дарамити пәскойға чүшидикән. Хитай һөкүмити өткән айда бейҗиңда өткүзүлгән икки қурултай җәрянида өзиниң 2025-йиллиқ иқтисадий тәрәққият нишанини, йәни миллий дарамәт нисбитини 5 пирсәнткә өстүримиз дәп оттуриға қойған иди.

Ройтерз агентлиқиниң сәйшәнбә күни бәргән хәвиригә қариғанда, хитайниң бу йил өзиниң миллий дарамәт нисбитини 5 пирсәнткә йәткүзүши мумкин әмәс икән. Чүнки хәлқаралиқ әң чоң банкиларниң мөлчәрлишичә, хитайниң бу йилқи миллий дарамитиниң өсүш нисбити америка билән болған сода уруши сәвәбидин өсүшниң орниға бир-икки пирсәнт төвәнләйдикән.

Шиветсарийә бирләшмә банкисиниң билдүрүшичә, уларниң мөлчәрлишичә һазирқи шараитта таможна беҗиниң өрлиши билән хитайниң бу йиллиқ миллий дарамитиниң өсүшини икки пирсәнт кәйнигә сөрүши мумкин икән. Униң ейтишичә, алдимиздики сода пәслидә хитайниң америкаға қилған експорти 3 дин 2 қисми кемийип, америкаға 2025-йили қаратқан омумий експорти 10 пирсәнт азийидикән.

Голдман сакс банкисиниң мөлчәрлишичә, хитайдики 10 дин 20 милйонғичә ишчи ишләпчиқирип америкаға експорт қилидиған мәһсулатлар америка президенти хитайға қойған таможна беҗи чәклимисигә учриши мумкин икән. Бу банкиниң билдүрүшичә, американиң пәвқуладдә юқири таможна беҗи билән америкаға експорт қилидиған мәһсулатларниң бирдинла азийиши бирлишип хитайниң иқтисади вә хизмәт базириға йетәрлик бесим пәйда қилидикән.

Әнглийә BBC радийосиниң хәвиридә ейтилишичә, хитай рәиси ши җинпиң дүшәнбә күни вйетнамни зиярәт қилғинида, американиң исмини атимастин туруп вйетнамниң “бир тәрәплимә зомигәрлик”кә қарши турушиға чақириқ қилған икән. Шинхуа агентлиқиниң билдүрүшичә, ши җинпиң вйетнам компартийәсиниң баш секретари то лам билән көрүшкинидә, икки дөләтниң “бирликтә бир тәрәплимә зомигәрлик”кә қарши турайли дәп билдүргән. BBC Хәвиридә йәнә америка президенти трампниң дүшәнбидә ейтқан сөзини нәқил кәлтүрүп, “улар аламәт бир йиғин ачти. Йиғинда американи қандақ җайлашни ойлашти” дегән.

Блумбергниң сәйшәнбә күни бәргән йәнә бир хәвиридә, хитай һөкүмитиниң өзиниң йолучилар айропилан ширкәтлиригә американиң боиң ширкитиниң айропиланини закас қилмаслиқи тоғрисида буйруқ бәргәнлики ейтилған. Нюйорк вақти гезитиниң хәвәр қилишичә, хитай йәнә америкаға експорт қилидиған кәм учрайдиған минерал топиларни тохтатқан икән.

Блумбергниң сәйшәнбә бәргән хәвиригә қариғанда, президент трамп хитайниң сөһбәт үстилигә келип таможна беҗи мәсилисини бир тәрәп қилишқа бесим қилған. Ақ сарай баянатчиси каролин ливит бу тоғрисида, “әмди таллаш хитайға мәнсуп. Хитай биз билән келишиши керәк. Бизниң улар билән келишимизниң һаҗити йоқ... Хитайниң бизниң америкалиқ истемалчилиримизға еһтияҗи бар. Башқичә қилип ейтқанда, уларниң бизниң пулимизға еһтияҗи бар” дегән.

Америкадики мәшһур мәбләғ салғучи кевин олеариниң дүшәнбә күни фокс телевизийәсиниң бу мәсилә үстидики зияритини қобул қилғинида, хитайниң бу тоқунушта йеңилип кетидиғанлиқини билдүргән. Мәбләғ салғучи олеари сөзидә “гәрчә мән хитайға 400 пирсәнт таможна беҗи қоюшни арзу қилсамму, әмма у бәк йоған гәп. 100 Пирсәнттин артуқла баҗ һәммә содини вәйран қилиду. Ши җинпиң вақти кәлгәндә трамп һәптиниң ахири икки қетим сунған зәйтун шехини қобул қилишқа мәҗбур” дегән. У сөзидә хитайниң американиң малийә зайомини базарға қойса өзиниң путиға өзи палта чапидиғанлиқ болидиғанлиқини билдүрүп, “униң күчи йоқ. Мана бу иқтисад дегән шу. Әгәр у малийә зайомни сетишни башлиса, долларниң қиммити чүшүп, униң (хәлқ) пули өсүп кетиду. У шуниң билән асасән йеңилиду” дегән.