Америка һөкүмитиниң хитайға қойған таможна беҗиниң омумий нисбити 245 пирсәнткә йәткән

Америка һөкүмити хитайниң өзигә қарши қойған “қайтурма зәрбә харәктерлик һәрикәтлири” сәвәбидин хитайниң америкаға експорт қилидиған маллири 245 пирсәнткичә таможна беҗи төләшкә мәҗбур болидикән. Бир ақ сарай әмәлдариниң сәйшәнбә кәчтә һәптилик хәвәрләр журнилиға билдүрүшичә, бу йеңи сан хитайниң бәзи маллири дуч келидиған әң юқири баҗ нисбити болуп, улар трамп һөкүмити хитайға қарши елан қилған 125 пирсәнт таможна беҗи, зәһәрлик чекимлик фентанил мунасивити билән қоюлған 20 пирсәнт баҗ, шундақла мәвҗут қанунниң 301-маддисиға асасән қоюлған 100 пирсәнткә йеқин баҗларниң омумий сани икән.

Һәптилик хәвәрләр журнилиниң бу тоғрисида бәргән хәвиригә қариғанда, хитайниң електронлуқ машинилири америкада 245 пирсәнт таможна беҗиға дуч келидикән. Хәвәрдә ейтилишичә, хитайниң експорт қилишни асас қилған иқтисади аллибурун астилашқан болуп, америкаға маллирини експорт қилидиған хитай ширкәтлири үчүн америка базирини йоқитиши бир чоң зәрбә икән. Бу хитай ширкәтлири өзиниң зийинини толдуруш үчүн явропа бирликигә охшаш базарларни издишигә тоғра келидикән. Әмма хәвәрдә ейтилишичә, америка һөкүмити хитайға қаратқан бесимни қаттиқ күчәйтип, өзиниң сода шериклириниң вашингтон яки бейҗиңни таллишини оттуриға қойған икән.

Бир мухбир чаршәнбә күни хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси лин җәндин американиң хитайға қойған таможна беҗиниң 245 пирсәнткә йәткәнлики тоғрисида униң инкасини сориғинида, лин җәнниң ичи пушуп, “сән баҗға мунасивәтлик ениқ санларни америка тәрәптин сора” дегән. У сөзидә йәнә, “хитай тәрәп өзиниң таможна беҗи мәсилисидики мәйданини көп қетим ениқ билдүрүп болди” дегән.

Хитай һөкүмити йеқинқи бир қанчә һәптидин бери америка билән таможна беҗи мәсилиси үстидә сөһбәтлишишниң орниға униң билән тиркишип, америка президенти трампниң агаһландурушиға қаримай қайтурма зәрбә харәктерлик таможна беҗи қойған иди. Хитай һөкүмити американи “қәғәз йолвас” дәп һақарәтләп техи өткән җүмә күни өзиниң бу мәсилә үстидики ирадисиниң мустәһкәмликини билдүрүш үчүн америкаға қарши 125 пирсәнт баҗ қойған иди.

Әнглийә BBC телевизийәсиниң хәвиригә қариғанда, хитай туюқсиз чаршәнбә күни бир йеңи сода вәкилини тәйинлигән. Хәвәрдә билдүрүшичә, хитай һөкүмитиниң бу йеңи сода вәкили садиқ ярдәмчи сода министири вә дуня сода тәшкилатиниң әлчиси ли чеңгаң икән.

Америка президенти трамп көп қетим хитай тәрәпниң баҗ мәсилисидә сөһбәт үстилигә келишини оттуриға қойған болсиму, әмма хитай һөкүмити һазирғичә йәнила американи әйибләш билән алдираш болуп кәлди. Блумбергниң сәйшәнбә күни бәргән хәвиригә қариғанда, президент трамп хитайниң сөһбәт үстилигә келип таможна беҗи мәсилисини бир тәрәп қилишиға бесим қилған. Ақ сарай баянатчиси каролин ливит бу тоғрисида, “әмди таллаш хитайға мәнсуп. Хитай биз билән келишиши керәк. Бизниң улар билән келишимизниң һаҗити йоқ... Хитайниң бизниң америкалиқ истемалчилиримизға еһтияҗи бар. Башқичә қилип ейтқанда, уларниң бизниң пулимизға еһтияҗи бар” дегән.

Америка билән хитай арисидики сода уруши бир қанчә һәптидин буян барғансери кәскинлишип маңған болуп, әгәр икки тәрәп таможна беҗи мәсилисидә пат йеқинда келишмисә буниң америка иқтисадиға бәлгилик дәриҗидә, әмма хитайниң иқтисадиға зор дәриҗидә зиян елип келидикән. Бу сода уруши нәтиҗисидә, хитайниң бу йилқи миллий дарамити пәскойға чүшидикән. Хитай һөкүмити өткән айда бейҗиңда өткүзүлгән икки қурултай җәрянида өзиниң 2025-йиллиқ иқтисадий тәрәққият нишанини, йәни миллий дарамәт нисбитини 5 пирсәнткә өстүримиз дәп оттуриға қойған иди.

Ройтерз агентлиқиниң сәйшәнбә күни бәргән хәвиригә қариғанда, хитайниң бу йил өзиниң миллий дарамәт нисбитини 5 пирсәнткә йәткүзүши мумкин әмәс икән. Чүнки хәлқаралиқ әң чоң банкиларниң мөлчәрлишичә, хитайниң бу йилқи миллий дарамитиниң өсүш нисбити америка билән болған сода уруши сәвәбидин өсүшниң орниға бир-икки пирсәнт төвәнләйдикән.

Шиветсарийә бирләшмә банкисиниң билдүрүшичә, уларниң мөлчәрлишичә һазирқи шараитта таможна беҗиниң өрлиши билән хитайниң бу йиллиқ миллий дарамитиниң өсүшини икки пирсәнт кәйнигә сөрүши мумкин икән. Униң ейтишичә, алдимиздики сода пәслидә хитайниң америкаға қилған експорти 3 дин 2 қисми кемийип, америкаға 2025-йили қаратқан омумий експорти 10 пирсәнт азийидикән.

Америкадики мәшһур мәбләғ салғучи кевин олеариниң дүшәнбә күни фокс телевизийәсиниң бу мәсилә үстидики зияритини қобул қилғинида, хитайниң бу тоқунушта йеңилип кетидиғанлиқини билдүргән. Мәбләғ салғучи олеари сөзидә “гәрчә мән хитайға 400 пирсәнт таможна беҗи қоюшни арзу қилсамму, әмма у бәк йоған гәп. 100 Пирсәнттин артуқла баҗ һәммә содини вәйран қилиду. Ши җинпиң вақти кәлгәндә трамп һәптиниң ахири икки қетим сунған зәйтун шехини қобул қилишқа мәҗбур” дегән. У сөзидә хитайниң американиң малийә зайомини базарға қойса өзиниң путиға өзи палта чапидиғанлиқ болидиғанлиқини билдүрүп, “униң күчи йоқ. Мана бу иқтисад дегән шу. Әгәр у малийә зайомни сетишни башлиса, долларниң қиммити чүшүп, униң (хәлқ) пули өсүп кетиду. У шуниң билән асасән йеңилиду” дегән.