Sherqiy türkistan jumhuriyiti bash katipidin musapirliqqiche: inqilab we shexsler(2)

Abdure'up mexsum ibrahimi 1944-1949-yilidiki sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümitining bash katipi. U, elixan töre, exmetjan qasimi qatarliq mezkur hakimiyet rehberliri qataridiki shexs idi. Abdure'up mexsum ibrahimi sherqiy türkistan jumhuriyitining kündilik xizmetlirini orunlashturush, her qétimliq hökümet komitéti yighinlirini échip qararlarni qobul qilish we qararlarni höjjetleshtürüp re'is, mu'awin re'is we özining imzasini qoyup tarqitish qatarliq ishlargha biwasite qatnashqan. U, elixan töre, exmetjan qasimi qatarliq rehberler bilen kündilik ishlarda birge bolghan, ularning her bir qarishi we idiyesini yaxshi chüshen'gen zat idi.

1914-Yili ghuljida tughulghan abdure'up mexsum ibrahimi ösmürlük we yashliq dewrlirini ghuljida mes'ud sabiri achqan mekteplerde oqush, boghaltirliq kespi öginip, bu sahede tonulush bilen ötküzgen bolsa, 1944-yilining bashlirida elixan töre qatarliqlar bilen birlikte “Azadliq teshkilati” ni qurup, sherqiy türkistan inqilabigha teyyarliq qildi. 1944-Yili 7-noyabirda bashlan'ghan ghulja qozghilingigha qatnashti we 12-noyabir küni sherqiy türkistan jumhuriyiti qurulghanda hökümet bash katipi bolup saylinip bu wezipini muweppeqiyetlik orundidi.

Abdure'up mexsum 1946-yili 7-ayda bitimdin kéyin taki1949-yillirighiche hökümet organliri, döletlik banka we bashqa sahelerde xizmet qildi. Bolupmu exmetjan qasimi bilen da'imliq xizmet uchrishishlirida we shexsiy dostluq alaqiliride boldi.

Qazaqistanda yashaydighan tonulghan jama'et erbabi, medeniyet-ma'arip janköyeri aztékin ibrahimi abdure'up mexsum ibrahimining chong oghli bolup, u 1947-yili ghuljida tughulghan we 1963-yili dadisi bilen birge qazaqistan'gha köchüp kélip shu yerde dadisi bilen birge ötkenidi.

Aztékin ependi dadisi abdure'up mexsum ibrahimining qazaqistandiki hayat musapiliri, jümlidin oy-pikirliri we pa'aliyetlirining shahiti idi. Uning éytishiche, abdure'up mexsum ibrahimi ömür boyi özliri qilghan inqilabni esligende sowét ittipaqining aldamchiliqidin we bergen wadiliridin yéniwalghanliqidin qattiq ökün'gen. U, tashkent we almutilarda elixan töre we bashqa inqilab rehberliri, komandirliri bilen da'im körüshüp turghan.

Aztékin ependining éytishiche, uning shu sherqiy türkistan jumhuriyiti rehberliri heqqidiki köz qarashliri we bahaliri özgiche bolup, u elixan törini milliti özbék bolsimu, sherqiy türkistan inqilabigha, xelqqe sadiq, dini imani küchlük we bilimi zor hem pidakar, exlaqliq kishi idi, uning tarix bilimimu yuqiri bolup, xelqni qozghash chaqiriqi küchlük bolghan. U sowétlarning shu waqittiki bergen wedilirige ishinip xelqni aktip qozghighan, lékin kéyin sowétlar wedisidin yénip uni tashkentke élip kétip orunlashturghan dep qarighan. Hetta 1975-yili abdure'up mexsum elixan töre bilen tashkentte körüshkende, elixan töre yenila sherqiy türkistanda inqilab bolsa özining qatnishidighanliqini éytqaniken.

Aztékin ependining éytishiche, dadisi abdure'up mexsumning exmetjan qasimigha bergen bahasi nahayiti yuqiri bolup, u exmetjan qasimini pidakar, rastchil؛ heqqaniyetchi, yuqiri melumatliq, qorqmas, Uyghur xelqining musteqilliqi, azadliqi yolida tewrenmigen we shu yolda 35 yashliq hayatini teqdim qilghan exlaq peziletlik adem idi dep baha bergen. U, exmetjan qasimining béyjingdiki yighin'gha qatnishish yolida ayropilan qazasigha uchridi dégen'ge bir ömür ishenmigen bolup, “Sowét kommunistliri bu ishni qildi, exmetjanni shular öltürdi” dep ishen'gen.

U, inqilablarning meghlup bolushidiki tüp seweblerning birini sowétlarning siyasiti we aldamchiliqi dep qarisa yene bir tereptin nadanliq, ma'arip jehette arqida qélish, bilimlik ademlerning köp bolmasliqi, siyasiy nadanliq dep hésablighan.

1949-Yili bu hökümetning axirlishishi u we uning minglighan sepdashlirini musheqqetlik we musapirliq hayat yollirida méngishqa élip keldi. Abdure'up mexsum ibrahimining 1963-yilidin kéyinki 42 yilliq hayati qazaqistanda baghwenchilik, déhqanchiliq we soda ishliri bilen ötken bolup, u, 2005-yili 91 yéshida almuta shehiride wapat bolghan. U, hayat waqtida almuta we istanbulda échilghan yighinlargha we almutadiki türlük murasimlargha aktip qatniship öz tejribe sawaqlirini kishilerge sözlep, ewladlarni terbiyeleshke ehmiyet bergen.

Söhbetning tepsilatini ulinishtin anglang.