အင်တာနက်၏ ရန်သူမဵားစာရင်းမြာ ူမန်မာိံိုင်ငံလည်း ပၝဝင်

ူပင်သစိံိုင်ငံ အေူခစိုက် နယ်စည်းမူခား သတင်းစာဆရာမဵား အဖြဲႚ (RSF) က အင်တာနက်ရဲ့ ရန်သူမဵား ၁၃ိံိုင်ငံ စာရင်းကို ိံိုဝင်ဘာလ ၆ရက် တနလဿာနေႛက ထုတ်ူပန်ရာမြာ ူမန်မာိံိုင်ငံကို အင်တာနက်ရဲ့ ရန်သိူံိုင်ငံတခုအူဖစ် သတ်မြတ်လိုက်ပၝတယ်။ ကြန်ပဵတြာ ဝက်ဘ် စာမဵကိံြာကို လြတ်လြတ်လပ်လပ် အသုံးူပခြြင့်ရရြိရေး စည်း႟ုံးလြံႛဆော်မြ မစတင်ခင် ဒီ စာရင်းထုတ်ူပန်တာလည်း ူဖစ်ပၝတယ်။

အင်တာနက်ရဲ့ရန်သူ ၁၃ိံိုင်ငံစာရင်းမြာ ဆော်ဒီ အာရေဗဵ၊ ဘယ်လား႟ုစ်၊ ူမန်မာ၊ တ႟ုတ်၊ ေူမာက်ကိုရီးယား၊ ကဵြးဘား၊ အီဂဵစ်၊ အီရန်၊ ဥဇဘက်ကင်္စတန်၊ ဆီးရီးယား၊ တူနီးရြား၊ တာ့ခ်မင်နင်္စတန်နဲႛ ဗီယက်နမိံိုင်ငံတိုႛပၝဝင်ပၝတယ်။

၂၀၀၅ခိုံြစ်က ထုတ်ူပန်တဲ့ အင်တာနက်ရဲ့ ရန်သူစာရင်းမြာ ပၝဝင်ခဲ့တဲ့ �လစ်ဗဵား၊ မော်လဒိုက်နဲႛ နီပေၝိံိုင်ငံတိုႛကိုတော့ ဒီံြစ်မြာ ပယ်ဖဵက်လိုက်ပၝတယ်။ အီဂဵစ် သမတ မူဘာရက်ဟာ အင်တာနက်ကို မြားယြင်းစြာ ခဵြပ်ကိုင်နေတာမိုႛ အင်တာနက်ရဲ့ ရန်သူစာရင်းမြာ အီဂဵစိံိုင်ငံကို ထည့်သြင်းရတာလိုႛ RSFက ေူပာပၝတယ်။� အီဂဵစိံိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီရေး လိုလားတဲ့ အင်တာနက် စာမဵကိံြာ ရေးသားသူ သုံးဦးကို မုကာခင်က ထောင်ခဵခဲ့တယ်လိုႛ RSFက ေူပာပၝတယ်။

၁၉၉၆ခိုံြစ် ကြန်ပဵတြာသိပဍ္ဎံ ဖြံႚ္ဘဖိြးတိုးတက်ရေး ဥပဒေအရ ူမန်မာိံိုင်ငံမြာ ကြန်ပဵတြာ မတင်သြင်းခင်၊ မပိုင်ဆိုင်ခင် ဒၝမမြဟုတ် မသုံးစြဲခင် ဆက်သြယ်ရေး၊ စာတိုက်နဲႛ ေုကးနန်းဝန်ဋ္ဌကီးဌာနမြာ မြတ်ပုံတင်ရပၝတယ်။ ဒီလို မြတ်ပုံမတင်ရင် ထောင်ဒဏ် ရိံြစ်ကနေ ၁၅ိံြစ်ထိ ူပစ်ဒဏ်ခဵမြတိံိုင်ပၝတယ်။

ဒီလို အင်တာနက် ရန်သူစာရင်း ထုတ်ူပန်ရာမြာ ူမန်မာိံိုင်ငံပၝဝင်တာနဲႛ ပတ်သက်လိုႛ� ူပင်သစ် အေူခစိုက် RSF အင်တာနက် လြတ်လပ်ခြင့် freedom desk ႌြန်ုကားရေးမြြး�မင်္စတာ ဂဵလြီယန် ပိန်းကို� RFAက ဆက်သြယ်္ဘပီး ူမန်မာိံိုင်ငံကို အင်တာနက်ရန်သူ စာရင်းမြာ ဘာေုကာင့်ထည့်သြင်းရပၝသလဲလိုႛ� မေးုကည့်ခဲ့ပၝတယ်။

ဂဵလြီယန် ပိန်း။ ။ ူမန်မာိံိုင်ငံဟာ အင်တာနက်ကို စောင့်ုကည့်ထိန်းခဵြပ် ဆင်ဆာလုပ်တဲ့နေရာမြာ အဆိုးဆုံးတိံိုင်ငံပၝ၊ ဒၝကို ကဋ္ဋန်တော်တိုႛ သိနေတာုကာပၝ္ဘပီ။ ပို အရေးဋ္ဌကီးတာက ူမန်မာိံိုင်ငံဟာ အင်တာနက်သုံးတဲ့လူတေကြို စောင့်ုကည့်ရာမြာ အဆိုးဆုံးိံိုင်ငံတေထြဲက တိံိုင်ငူံဖစ်ပၝတယ်။ ဆိုင်ဘာကဖေးတေမြြာ အင်တာနက်သုံးနေသူတေကြို စောင့်ုကည့်နေတာပၝ။ ူမန်မာိံိုင်ငံဟာ လူတေဘြာလုပ်သလဲဆိုတာကို အင်တာနက်ကနေ စောင့်ုကည့ိံိုင်တဲ့ိံိုင်ငံပၝ ၊ ဒၝဟာ အင်မတန်မြ စိုးရိမ်ရပၝတယ်

ူမန်မာိံိုင်ငံဟာ အင်တာနက်ထိန်းခဵြပ်ရာမြာ အဆိုးဆုံးိံိုင်ငံလိုႛ စောစောက ေူပာသြားပၝတယ်။ ဒၝကို ဘယ်လိုလုပ် သိံိုင်ပၝသလဲ။

ဂဵလြီယန် ပိန်း။ ။ ူမန်မာိံိုင်ငံ အင်တာနက်အေုကာင်း ကဋ္ဋန်တော်တိုႛကို အသိပေးတဲ့လူတြေ ူမန်မာူပည်တြင်းမြာရော ူပည်ပမြာပၝ ရြိပၝတယ်။ ဥပမာတခု ေူပာရရင် G-talk ဘာူဖစ်သြားသလဲဆိုတာပၝ၊ ူမန်မာ အာဏာပိုင်တေကြ အင်တာနက်ုကည့ိံိုင်တဲ့ စနစ်ကို လြန်ခဲ့တဲ့ ိံြစ်ပတ်လောက်က ပိတ်ဆိုႛဖိုႛ ဋ္ဌကိြးစားပၝတယ်။ ဘာလိုႛ ပိတ်ဆိုႛတာလဲဆိုတော့ ပထမဆုံး သူတိုႛဟာ ဒီလို အင်တာနက်ကနေ အတိုက်အခံတြေ၊ သတင်းစာဆရာတြေ ဆက်သြယ်တာကို မလိုလားပၝဘူး။ ဒီလို အင်တာနက် ဝန်ဆောင်တဲ့ စနစ်သုံးရင် စောင့်ုကည့်ရတာ ပိုခက်တယ်ဆိုတာ အာဏာပိုင်တေကြ သိလိုႛပၝ။ နောက်္ဘပီး ဆက်သြယ်ရေး လုပ်ငန်းနဲႛ ပတ်သက်ရင် အစိုးရကပဲ လက်ဝၝးဋ္ဌကီးအုပိံိုင်ဖိုႛ စစ်အစိုးရက ဋ္ဌကိြးစားနေတာပၝ။

ူမန်မာိံိုင်ငံကို G-talk G-mail နဲႛ ဆက်သြယ်နေတဲ့ အမည်မဖော်လိုတဲ့ အမေရိကန်ရောက် ူမန်မာကြန်ပဵတြာ ပညာရြင် တဦးကတော့� ဒီ အင်တာနက် ဝန်ဆောင်လုပ်ငန်းတေဟြာ လုံး၀ စိတ်မခဵရဘူးလိုႛ ဆိုပၝတယ်။ ဆိုင်ဘာ ကဖေးကနေ ဒၝမြ မဟုတ် ကေဵာင်းတေကြနေ ဒီလို� G-mail G-talk နဲႛ ဆက်သြယ်္ဘပီးရင် ေူခရာလက်ရာတြေ ဖေဵာက်ပစ်ဖိုႛလိုတယ်လိုႛ သတိပေးပၝတယ်။ အစိုးရဘက်က ကြန်ပဵတြာ ကဋ္ဋမ်းကဵင်သူတေကြ အခဵိန်မေ႟ြး ုကည့ိံိုင်တဲ့ အတြက် အ္ဈိံရာယ် ရြိပၝတယ်လိုႛ ေူပာပၝတယ်။

အင်တာနက်ုကည့်လိုႛ မရအောင် အာဏာပိုင်တေကြပိတ်လိုက်� ကြန်ပဵတြာ ကဋ္ဋမ်းကဵင်သူတေကြ ဋ္ဌကိြးစားဖြင့်လိုက်၊ အာဏာပိုင်တေကြ ူပန်ပိတ်လိုက်နဲႛ အင်တာနက် လိုက်တမ်းေူပးတမ်း ကစားပြဲက အဆုံးသတိံိုင်ဦးမြာ မဟုတ်ဘူးလိုႛလည်း �ူမန်မာ ကြန်ပဵတြာ ပညာရြင်က ေူပာပေမယ့် RSF�ႌြန်ုကားရေးမြြးကတော့ ခုလို ယူဆပၝတယ်။ ဂဵလြီယန် ပိန်း။ ။ ကဋ္ဋန်တော်ကတော့ ဒၝဟာ ကစားစရာ မဟုတ်ဘူးထင်ပၝတယ်။ သတင်းလြတ်လပ်ခြင့်ရြိရင် သူတိုႛ ူပိကြြဲကောင်း ူပိကြြဲသြားမြာကို ူမန်မာ အစိုးရက သိပၝတယ်။ အင်တာနက် လြတ်လပ်ခြင့်ရြိတာဟာ အာဏာပိုင်တြေ အတြက် အ္ဈိံရာယ်ူဖစိံိုင်ပၝတယ်။ ကံမကောင်းတာကတော့ �ခုခဵိန်ထိ ူမန်မာအာဏာပိုင်တေဟြာ အင်တာနက်ကို ဆင်ဆာလုပ်ရာမြာ အင်မတန်တော်ပၝတယ်။ ကမႝာတဝန်းက အာဏာရြင်တြေ အားလုံးဟာ� အင်တာနက်စလိုက်တာနဲႛ တူပိြင်တည်း စ ထိန်းခဵြပ်ဖိုႛ ဋ္ဌကိြးစားုက္ဘပီး ထိန်းလည်း ထိန်းခဵြပိံိုင်ုကပၝတယ်။ နောက်္ဘပီး ဒီအာဏာရြင်တေဟြာ တ႟ုတိံိုင်ငံရဲ့ နောက်လိုက်တေလြုပ်ုကပၝတယ်။ တ႟ုတိံိုင်ငံဟာ အင်တာနက် ဆင်ဆာလုပ်သလို ဆိုင်ဘာရဲတေကြ လူတယောက်ယောက်ကို ထောင် ဆယိံြစ်ထိခဵိံိုင်ပၝတယ်။

ဒၝကတော့ တ႟ုတိံိုင်ငံကို ဥပမာပေးတာပေၝ့နော်။ ူမန်မာိံိုင်ငံမြာက မီဒီယာကို မီဒီယာနဲႛ တုံႛိံြင်း ဆိုတဲ့ မူကို ခဵမြတ်္ဘပီး� အထူးသူဖင့် ူပည်ပ မီဒီယာတေကြို တန်ူပန်မယ့် အစီအစဉ်တြေ ရြိပၝတယ်။ တခဵိန်တည်းမြာပဲ ူပည်တြင်းက တခဵိြႚ စာစောင်တေဟြာ အင်တာနက်ကို တြင်တြင်ကဵယ်ကဵယ် သုံးလာိံိုင်တာတြေ တြေႚရပၝတယ်။ ဒၝဆိုရင် အင်တာနက်ထိန်းခဵြပ်တာရြိတယ်လိုႛ ေူပာိံိုင်ပၝသလား၊

ဂဵလြီယန် ပိန်း။ ။ အင်တာနက်ကို လုံးဝဋ္ဌကီးတော့ မထိန်းခဵြပိံိုင်ဘူးဆိုပေမယ့် ဆင်ဆာကတော့ရြိနေတာပၝပဲ။ အထူးသူဖင့် လူငယ်တေဟြာ အင်တာနက်ကို လြတ်လြတ်လပ်လပ် ုကည့်လိုႛရအောင် လုပိံိုင်ပၝတယ်။ အတိုက်အခံတေဟြာ အင်တာနက်ကနေ သတင်းတေကြို ူပည်တြင်းမြာ အခမဲ့ ူဖန်ႛလိုႛရပၝတယ်။ ဒၝကို အစိုးရက သ္ဘိပီး ထိန်းခဵြပ်ရမယ်ဆိုတာသိသလို ထိန်းလည်း ထိန်းခဵြပ်ပၝတယ်။

မင်္စတာ ပိန်းကပဲဆက်္ဘပီးတော့ ူမန်မာိံိုင်ငံမြာ အစိုးရနဲႛ အစိုးရနဲႛ နီးစပ်သူတေဟြာ အစိုးရကို အ္ဈိံရာယ် မပေးိံိုင်တာကို သိလိုႛ အင်တာနက်ကို ပို္ဘပီး လြတ်လြတ်လပ်လပ် သုံးခြင့်ရပၝတယ်။ သာမန်လူတေကြတော့ ဆင်ဆာနဲႛ မလြတ်ပၝဘူးလိုႛလည်း ေူပာသြားပၝတယ်။

ကမႝာကေဵာ် ဟားဗတ် တက္ကသိုလ် အင်တာနက်နဲႛ လူႛအဖြဲႚအစည်း ဌာန၊ ကိန်းဘရစ်တက္ကသိုလ် ကြန်ရက် စနစ် သုတေသန အုပ်စုနဲႛ ကနေဒၝိံိုင်ငံ� Toronto တက္ကသိုလ်� Citizen Lab တိုႛ ပူးတြဲ သုတေသနူပခြဵက်နဲႛ ၂၀၀၅ခု အောက်တိုဘာလမြာ� ထုတ်ူပန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမြာ ူမန်မာ စစ်အစိုးရဟာ အင်တာနက် စောင့်ုကည့် ထိန်းခဵြပ်ရာမြာနဲႛ ဆင်ဆာ ူဖတ်တောက်ရာမြာ အဆိုးဆုံးိံိုင်ငံတေထြဲမြာ ပၝဝင်တယ်လိုႛ ဖော်ူပခဲ့ပၝသေးတယ်။

RSF�ႌြန်ုကားရေးမြြး မင်္စတာ ဂဵလြီယန် ပိန်းကို RFAမြ ဒေၞစန်းစန်းတင် ဆက်သြယ် မေးူမန်းထာတာကို နားထောငိံိုင်ပၝတယ်။

• RSF�ႌြန်ုကားရေးမြြးိံြင့် အမေးအေူဖ။
• Download story audio