ﺋﺎﺭﺧﯩﭗ

خىتاينىڭ ئۇيغۇرلار ئۈستىدىن يۈرگۈزۈۋاتقان زۇلۇم سىياسەتلىرى 2016-يىلدىن بۇيان ھەسسىلەپ كۈچىيىپ، ئىرقىي قىرغىنچىلىق دەرىجىسىگە بېرىپ يەتتى.

رەسسام گۈلناز تۇرسۇن زىيارىتىمىز جەريانىدا، ئۆز ئەسەرلىرى ئارقىلىق كىشىلەرنىڭ قەلبىدە ئازادلىققا بولغان ئىشەنچ تۇرغۇزۇشنى ئىستەيدىغانلىقىنى بىلدۈردى.

ئۇيغۇر دۇنياسى چەكسىز قاباھەتكە غەرق قىلىنىۋاتقان رەھىمسىز رېئاللىق دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى ئۇيغۇر سەنئەتكارلارنىڭ ئەسەرلىرىدىمۇ ئۆز ئىپادىسىنى تېپىشقا باشلىدى.

بۇ يىل 5-ئۆكتەبىر 20-ئەسىردە ياشاپ ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللانغان ۋە ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەلب تۆرىدىن چوڭقۇر ئورۇن ئالغان مەشھۇر ئەدىب، ئالىم مەرھۇم ئابدۇرەھىم تىلەشۇپ ئۆتكۈر ۋاپاتىنىڭ 26 يىللىق خاتىرە كۈنى.

ئىگىلىشىمىزچە، قازاقىستاندىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تەرەققىياتىنىڭ ئىككىنچى باسقۇچى ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىن، يەنى 50-60-يىللاردىن تارتىپ باشلىنىدىكەن.

«شائىر ئەھلى خەلقى بىلەن ھەمنەپەس، ئەلنىڭ غېمى ھەممىسىدىن مۇقەددەس.» دەپ نىدا قىلىدۇ قازاقىستانلىق ئۇيغۇر شائىر نۇرئەخمەت ئەخمەتوف شائىرلارنىڭ بۇرچى ھەققىدە يازغان بىر پارچە شېئىرىدا.

مەلۇمكى، ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىنىڭ ئوتتۇرىلىرىدىن تارتىپ قازاقىستاننىڭ ئەينى زاماندىكى پايتەختى ئالمۇتا شەھىرىدىكى ئەڭ چوڭ ئالىي ئوقۇش ئورۇنلىرىنىڭ بىرى ئاباي نامىدىكى قازاق پېداگوگىكا ئىنستىتۇتىنىڭ فىلولوگىيە فاكۇلتېتىنى بىر تۈركۈم ئۇيغۇر قىز-يىگىتلىرى تاماملاپ چىقىشقا باشلىغاندى. مەزكۇر بىلىم دەرگاھىدىكى ئۇيغۇر بۆلۈمى ئاساسىي جەھەتتىن ئۇيغۇر مەكتەپلىرى ئۈچۈن ئۇيغۇر تىلى ۋە ئەدەبىياتى ۋە باشقىمۇ پەنلەر بويىچە مۇئەللىملەرنى تەييارلاشنى باش مەقسەت قىلغان ئىدى. لېكىن ئۇنى پۈتتۈرگەنلەر ئىچىدىن مۇئەللىملەردىن تاشقىرى يەنە شائىر ۋە يازغۇچىلار، ئالىملار، نەشرىياتچىلار، ژۇرنالىستلار ۋە باشقىلار يېتىشىپ چىقىپ، ھازىر ئۇلار ھەر خىل ساھەلەردە ئەمگەك قىلماقتا. ئەنە شۇ بىلىم دەرگاھىنى تاماملىغانلارنىڭ بىرى تېلمان نۇراخۇنوف ھازىر قازاقىستانلا ئەمەس، بەلكى ئۇنىڭ سىرتىدىمۇ تونۇلغان يازغۇچىدۇر.

تېلمان نۇراخۇنوف قازاقىستان ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ پروزا ۋە پوئ‍ېزىيە ساھەلىرىدە ئۈنۈملۈك قەلەم تەۋرىتىۋاتقان ئەدىبلەرنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ ئەسەرلىرى ھەر خىل گېزىت ۋە ژۇرناللاردا، داۋاملىق ئېلان قىلىنىپ كېلىنگەن..

قازاقىستاندا تۇغۇلۇپ، رۇس مائارىپىدا تەربىيە ئېلىپ تۇرۇپمۇ ئۇيغۇر كىملىكىنى يوقاتماي، بەلكى ئۇيغۇر مىللىي مائارىپى ۋە تىل-ئەدەبىياتىنىڭ تەرەققىياتىغا ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشۇپ كېلىۋاتقان قەدردانلارمۇ ئاز ئەمەس.

ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 70-80-يىللىرى قازاقىستاندىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئۆز تەرەققىياتىنىڭ ئەڭ گۈللەنگەن دەۋرىگە ئېرىشكەن ئىدى.