ປະຊົນຢູ່ແຂວງໄຊຍະບູຣີ ທີ່ໂຍກຍ້າຍອອກຈາກໂຄງການ ເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີ ຈຳນວນນຶ່ງກໍມີລາຍຮັບ ບໍ່ເທົ່າກັບຕອນທີ່ເຂົາເຈົ້າ ຢູ່ບ້ານເດີມ ແລະ ຫຼາຍຄົນກໍຍັງມີອາຊີບບໍ່ຄົງທີ່. ໃນເບື້ອງຕົ້ນໂຄງການ ໄດ້ຝຶກອົບຮົມການລ້ຽງປາ ແລະ ລ້ຽງກົບ ໃຫ້ເຂົາເຈົ້າ ແຕ່ ຕໍ່ມາ ກິຈກັມດັ່ງກ່າວກໍລົ້ມແຫຼວໄປ. ຊາວບ້ານ ຈຳເປັນຕ້ອງໄດ້ເຊົາລ້ຽງ ແລະ ປະໄວ້ແຕ່ອ່າງຊິມັງ ທີ່ເປົ່າວາງໄວ້ຂ້າງບ້ານ.
ຊາວບ້ານຕາລານຄົນນຶ່ງ ທີ່ຖືກໂຍກຍ້າຍຈາກໂຄງການ ເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ: " ເຄີຍ ມາສົ່ງອາຊີບເຄິ່ງປີ ລະກະຄອບຄົວນີ້ ກະຈົກຖືລ້ຽງກົບແດ່ ຫາປາແດ່ຫັ້ນລະ ແຕ່ມັນກະໄປຕໍ່ບໍ່ໄດ້ລະເຂດນອກນີ້ ລະຫວ່າງ ໂຄງການມັນຈົບແລ້ວ ລ້ຽງກົບລະກະບໍ່ມີບ່ອນຂັບຖ່າຍອອກ. ເຣື່ອງນ້ຳ, ເຣື່ອງຫຍັງ ມັນກະຍາກເນາະພໍ ນ້ຳປະປາ ໂຄງການເພິ່ນເຮັດໃຫ້ກະໃຊ້ບໍ່ໄດ້. ນ້ຳທີ່ວ່າ ມາຈາກລ້ຳຫ້ວຍຫັ້ນລະທີ່ວ່າ."
ຢູ່ບ້ານຕາລານ, ການລ້ຽງກົບ ບໍ່ສາມາດໄປດຳເນີນໄປໄດ້ ແລະ ຊາວບ້ານ ຫຼາຍ 10 ຄອບຄົວ ກໍພາກັນເຊົາໝົດ.
ຊາວບ້ານ ນາງນີ້ ກ່າວຕື່ມອີກວ່າ:
“ມັນໄປໄດ້ກະໄປບໍ່ລອດ ເພາະວ່າ ລ້ຽງກົບນີ້ກະຂາຍອອກ ບໍ່ໄດ້ແດ່ ລະກະເສັຽຫາຍແດ່ ລະກະມີຄົນລັກເລັກຂໂມຍນ້ອຍແດ່ ເຮົາບໍ່ມີວັດຖຸແບບວ່າ ຮັກສາໄວ້ດີດີ. ລະບົບນ້ຳມັນກະບໍ່ດີ ແບບວ່າ ບໍ່ໄດ້ຊື້ໄດ ບໍ່ໄດ້ຊື້ຫຍັງມາເຮັດແດ່ ມັນໄປຕໍ່ບໍ່ໄດ້ນະ ຢູ່ບ້ານນີ້ ກະບໍ່ມີຄົນລ້ຽງແລ້ວ ລະກະຂາຍສົ່ງອອກບໍ່ໄດ້ລະ ມັນໄປຕໍ່ບໍ່ໄດ້.”
ຊາວບ້ານຫຼາຍຄອບຄົວທີ່ເຄີຍເຮັດອາຊີບຫາປາ, ແຕ່ປັດຈຸບັນ ກໍບໍ່ສາມາດເຮັດໄດ້ ເພາະວ່າ ປາບໍ່ຫຼາຍຄືແຕ່ກ່ອນ ແລະ ເຮືອຂອງຊາວບ້ານຫຼາຍລຳ ກໍຈອດໄວ້ແຄມຕາຝັ່ງເທົ່ານັ້ນ ໂດຍທີ່ຊາວບ້ານ ບໍ່ໄດ້ໃຊ້ຫຍັງ.
ຊາວແຂວງໄຊຍະບູຣີ ທ່ານນຶ່ງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
" ເຂົາ ຫາປາບໍ່ໄດ້ ເຂົາເລີຍຈອດໄວ້ ມັນເປັນນ້ຳຍື່ງຫັ້ນນ່າ ແຕ່ກີ້ມັນຈະເປັນແບບວ່າ ນ້ຳມັນໜ້ອຍເນາະ ເຂົາຫາປູ ຫາປາມັນງ່າຍເນາະ ມັນໄດ້ ດຽວນີ້ນິຫາບໍ່ໄດ້."
ໃນເບື້ອງຕົ້ນ ຕອນທີ່ຍັງມີການກໍ່ສ້າງເຂື່ອນ ຊາວບ້ານຈະໄດ້ເຮັດວຽກ ເປັນກັມມະກອນນຳໂຄງການ ແລະ ເຂົາເຈົ້າກໍມີລາຍໄດ້ ແຕ່ຫຼັງຈາກໂຄງການເຂື່ອນສ້າງແລ້ວ ຊາວບ້ານກໍບໍ່ໄດ້ເຮັດວຽກຕໍ່.
ຖ້າປ່ຽບທຽບລາຍໄດ້ ແຕ່ກ່ອນ ທີ່ບໍ່ທັນຍ້າຍບ້ານ ກັບ ປັດຈຸບັນ ຈະເຫັນວ່າ ບາງຄອບກໍມີລາຍໄດ້ໜ້ອຍກວ່າແຕ່ກ່ອນທີ່ ໂຄງການເຂື່ອນຈະເຂົ້າມາ.
ຊາວບ້ານຕາລານ ຄົນດຽວກັນນີ້ ໄດ້ກ່າວວ່າ ຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
" ຢູ່ ບ້ານເກົ່ານີ້ ກະຄິດໄລ່ຢູ່ ປີນຶ່ງກະຢູ່ປີນຶ່ງ ກະຄິດເປັນຫົວຄົນນີ້ກະ ທໍ່ໃດ 5 ລ້ານ ກີບ, 7 ຄົນ ໝົດປີ ສະເລັ່ຽໃສ່ຫົວຄົນ ຖືກຜູ້ນຶ່ງ 5 ລ້ານ."
ຊາວບ້ານຕາລານ ຄົນດຽວກັນນີ້ ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ “ປັດຈຸບັນ ຄອບຄົວຂອງລາວ ຫາໄດ້ພຽງແຕ່ 1 ລ້ານກີບ ຕໍ່ປີ ຕໍ່ຄົນເທົ່ານັ້ນ ຖ້າຄິດສະເລັ່ຽໃສ່ຈຳນວນຄົນ ໃນຄອບຄົວ.”
ນອກຈາກນີ້ ໂຄງການໄດ້ຈັດສັນທີ່ດິນ ໃຫ້ຊາວບ້ານຄອບຄົວນຶ່ງບໍ່ເກີນ 1 ເຮັກຕ້າຣ໌ ຫຼື ບາງຄອບຄົວ ກໍໄດ້ທີ່ດິນພຽງແຕ່ 0.7 ເຮັກຕ້າຣ໌ ແລະ ບາງຄອບຄົວກໍໄດ້ດິນພຽງແຕ່ 0.5 ເຮັກຕ້າຣ໌ ເພື່ອປູກພືດ.
ໃນເບື້ອງຕົ້ນ ບາງຄອບຄົວກໍປູກກ້ວຍ ບໍ່ປະສົບຜົນສຳເຣັດ ແລະ ຕໍ່ມາເຂົາເຈົ້າກໍຫັນມາປູກມັນຕົ້ນ, ແຕ່ ລາຍຮັບກໍບໍ່ໄດ້ດີ ເພາະວ່າຊາວບ້ານມີທີ່ດິນໜ້ອຍ.
ຊາວບ້ານເນີນສະຫວ່າງ ຄົນນຶ່ງທີ່ຖືກໂຍກຍ້າຍ ຈາກໂຄງການເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
" ມັນ ຍາກຫຼາຍ ກະຄືເພິ່ນເອົາດິນໃຫ້ເຮົາເນາະ 0.5 ເຕັກຕ້າຣ໌ ບາດນີ້ເນາະ 0.5 ເຮົາເຮັດຫຍັງກະບໍ່ພໍກິນ ເພິ່ນໃຫ້ປູກກ້ວຍ ບາດນີ້ ກ້ວຍບໍ່ມີຜູ້ຊື້ລະກະໄດ້ຫັນປ່ຽນ ເປັນແນວອື່ນ ປູກມັນຕົ້ນດຽວນີ້ນ່າ ກະບໍ່ພໍກິນດອກ ຄອບຄົວໃດ ກະບໍ່ພກິນດອກ."
ການມາຢູ່ບ້ານໃໝ່ ຄ່າຄອງຊີບແພງກວ່າເກົ່າ ເພາະວ່າ ທຸກຢ່າງກໍໄດ້ຊື້ ສ່ວນວ່າ ຢູ່ບ້ານເກົ່າ ຊາວບ້ານມີທີ່ດິນເຮັດໄຮ່, ເຮັດນາ ແລະ ກໍສາມາດລົງຫາປາ ຢູ່ນ້ຳຂອງໄດ້.
ຊາວບ້ານເນີນສະຫວ່າງ ທ່ານນີ້ ກ່າວຕື່ມອີກວ່າ:
" ການຄອງຊີບ ເຮົາມັນບໍ່ມີດິນດອນຕ່ອນຫຍ້າ ທຳການຜລິຕເດ້ ຕອນຢູ່ບ້ານເກົ່າເຮົາກະແບບນຶ່ງ ນ້ຳເຮົາກະບໍ່ໄດ້ຊື້ກິນ ເຂົາເຮົາກະບໍ່ໄດ້ຊື້ກິນຈັ່ງຊີ້ເດ້ ເຮົາທໍາການ ຜລິຕ ດິນດອນຕ່ອນຫຍ້າເຮົາມີຫຼາຍ."
ຢູ່ບ້ານເນີນສະຫວ່າງ ມີປະມານ 200 ປາຍຄອບຄົວ ເພາະວ່າ ມັນມີ ບ້ານທ້ອນໂຮມເຂົ້າກັນຫຼາຍບ້ານເຊັ່ນ ບ້ານຫ້ວຍຫີບ, ບ້ານປາກເນີນ, ບ້ານໂຄກໃຫຍ່, ແລະ ບ້ານຫ້ວຍເດື່ອ ອີງຕາມຂໍ້ມູນຈາກຊາວບ້ານເນີນສະຫວ່າງ.
ຕອນທີ່ໂຄງການກຳລັງກໍ່ສ້າງເຂື່ອນ ຊາວບ້ານ ໄດ້ເຮັດວຽກເປັນກັມມະກອນນຳ ສະນັ້ນ ເຂົາເຈົ້າກໍພໍມີເງິນໃຊ້ ເພາະວ່າ ບາງຄົນກໍໄດ້ເງິນເດືອນຢ່າງໜ້ອຍ 1 ລ້ານປາຍ ກີບ ຂຶ້ນໄປ.
ຫຼັງຈາກເຂື່ອນສ້າງແລ້ວ ແລະ ໝົດໂຄງການ ຊາວບ້ານກໍບໍ່ມີອາບໍ່ຄົງທີ່ ຍ້ອນວ່າ ຖ້າເຂົາເຈົ້າຈະກັບໄປເຮັດຮົ້ວ-ເຮັດສວນ ເຂົາເຈົ້າກໍບໍ່ມີດິນພຽງພໍ.
ຊາວບ້ານ ເນີນສະຫວ່າງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
" ໂຕ ເພິ່ນແບ່ງໃຫ້ 0.5 ນີ້ ມັນບໍ່ໄດ້ ບໍ່ກຸ້ມກິນລະອຶດຫິວນີ້ ແຕ່ກີ້ ເຮົາບໍ່ໄດ້ເຮັດຮົ້ວເຮັດສວນ ເພາະວ່າ ເຮົາເຮັດວຽກເຂື່ອນເດ້ ໃຜກະມີເງິນມີຄຳ."
ຊາວບ້ານເນີນສະຫວ່າງ ທ່ານນີ້ ຍັງກ່າວຕື່ມວ່າ: “ຊາວບ້ານປະມານ 10 ປາຍຄອບຄົວ ໄດ້ພາກກັນໄປບຸກເບີກເນື້ອທີ່ເຮັດໄຮ່, ເຮັດນາ ຄືນ ຢູ່ເຂດບ້ານເກົ່າເຂົາເຈົ້າ ແຕ່ ກໍຖືກທາງການຫ້າມບໍ່ໃຫ້ເຮັດ ແລະ ຖ້າເຮັດຈະຖືກປັບໃໝເປັນເງິນ 40-50 ລ້ານກີບ.”
ນອກຈາກນີ້ ໂຄງການເຂື່ອນ ກໍເອົາປັດ, ໄກ່, ແບ້ ແລະ ໝູ່ ມາໃຫ້ຊາວບ້ານລ້ຽງ ແຕ່ ກໍຕາຍໝົດ ແລະ ຍິ່ງໄປກວ່ານັ້ນ ປະຊາຊົນທີ່ຖືກໂຍກຍ້າຍ ມາບ້ານເນີນສະຫວ່າງບໍ່ມີນາເຮັດ.
ຊາວບ້ານເນີນສະຫວ່າງ ທ່ານນີ້ ກ່າວຕື່ມວ່າ:
" ເພິ່ນ ເອົາແບ້ມາໃຫ້ລ້ຽງ ຕາຍກະມີ ລ້ຽງເປັດ ລ້ຽງໄກ່ຕາຍກະມີ ລ້ຽງໝູ ໝູຕາຍກະມີ ບໍ່ມີນາບ້ານເຮົານີ້ ບໍ່ມີນາຈັກບ່ອນ."
ນອກຈາກນີ້ ໂຄງການຍັງໄດ້ ສົ່ງເສີມໃຫ້ຊາວບ້ານປູກຢາງພາຣາ ເພື່ອຂາຍໃຫ້ບໍຣິສັດເອກຊົນ, ແຕ່ ການປູກຢາງພາຣາ ຕ້ອງໃຊ້ເວລາຫຼາຍປີ ຈຶ່ງສາມາດປາດຢາງໄປຂາຍໄດ້ ແລະ ເຂົາເຈົ້າບໍ່ມີດິນພຽງພໍໃນການປູກພືດຊະນິດອື່ນທົດແທນ.
ຊາວບ້ານ ຕານລານ ອີກຄົນນຶ່ງ ໄດ້ກ່າວ ຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
" ບໍ່ ຮອດເຮັກຕ້າ ແຕ່ວ່າ ຂະເຈົ້າປູກຢາງໃສ່ເນາະ ປູກຢາງໃສ່ ກໍ່ຫາຊິໄດ້ກີດຢາງປີນີ້ ແຕ່ວ່າ ມັນກະບໍ່ຫຼາຍ ເພາະວ່າ ເນື້ອທີ່ມັນໜ້ອຍ ແຕ່ວ່າຊິປູກແນວອື່ນ ມັນບໍ່ພຽງພໍນ່າ ຢາກຜູກຜົລປູກແບບພືດຜັກຕ່າງໆນ່າ ມັນບໍ່ພຽງພໍ ແຕ່ວ່າ ປູກຢາງໃສ່ແລ້ວ ລະມັນກະໝົດ ບາດນີ້ ຢາງນີ້ມັນກະຫຼາຍປີ ຈັ່ງໄດ້ຮັບຜົລ."
ການຍົກຍ້າຍຈັດສັນປະຊາຊົນຈາກບ້ານເກົ່າ ມາ ບ້ານຈັດສັນ ມັນຈະສົ່ງຜົລກະທົບຕໍ່ຊີວິຕການເປັນຢູ່ຂອງເຂົາເຈົ້າໂດຍກົງ ເພາະວ່າ ຊາວບ້ານຢູ່ເຂດຊົນບົດຊິນເຄີຍກັບການຢູ່ພື້ນທີ່ກວ້າງ ແລະ ເຂົາເຈົ້າບໍ່ສາມາດປັບໂຕໄດ້ກັບສະພາບການຢູ່ບ້ານຈັດສັນແບບຄັບແຄບໄດ້.
ນັກວິຊາການທ່ານນຶ່ງ ຜູ້ທີ່ເຮັດເຣື່ອງການພັທນາຊຸມຊົນ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
" ເວົ້າ ຈາກບ່ອນເກົ່າ ໄປສູ່ບ່ອນໃໝ່ເຂົາປັບໂຕຢາກຍາກ ຫັ້ນແຫຼະເນາະ ເຂົາເຄີຍຢູ່ບ່ອນໂລ່ງບ່ອນແຈ້ງ ບ່ອນອາກາດສົດຊື່ນມີທົ່ງນາ ປ່າໄມ້ກວ້າງຂວາງ ເຂົາມາຢູ່ຄັບແຄບ ທໍ່ໃດ 40x40 ແມັດ ທໍ່ໃດ 1 ໄຣ່ ເຄິ່ງໄລ່ເບາະ ຂະເຈົ້າເຮັດໃຫ້ມີເຮືອນ."
ບັນຫາດັ່ງກ່າວ ມັນສົ່ງຜົລຕໍ່ຊີວິຕການເປັນຢູ່ ເຂົາເຈົ້າໄລຍະຍາວ ຫຼັງຈາກສິ້ນສຸດໂຄງການ ເຂົາເຈົ້າກໍກັບມາທຸກຄືເກົ່າ.
ນັກວິຊາການທ່ານນີ້ ກ່າວຕື່ມວ່າ:
" ທຳ ອິດກະຄືວ່າ ດີຫັ້ນແຫຼະການຊົດເຊີຍ ແຕ່ວ່າ ມາເບິ່ງໄລຍະຍາວກະຄືວ່າຫັ້ນແຫຼະ ຄັນໝົດຊ້ວງໄປ ເຂົາອອກໄປກະທຸກຄືເກົ່າ."
ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຊາວບ້ານຫຼາຍຄົນ ກໍເວົ້າວ່າ “ຫຼັງຈາກທີ່ຍ້າຍມາຢູ່ບ້ານຈັດສັນ ກໍມີຂໍ້ສະດວກ ຄື ຖນົນຫົນທາງສະດວກສະບາຍ ເຮັດໃຫ້ການໄປ ການມາສະດວກກວ່າຢູ່ບ້ານເກົ່າ, ແລະ ລະບົບໄຟຟ້າກໍສະດວກສະບາຍ.”
ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ພະຍາຍາມ ຕິດຕໍ່ຫາ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຜູ້ຮັບຜິດຊອບ ຂອງບໍຣິສັດ ຊໍການຊ່າງ ທີ່ເປັນຜູ້ຮັບຜິດຊອບໂຄງການເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີ ເພື່ອຖາມຄຳເຫັນກ່ຽວກັບເຣື່ອງນີ້, ແຕ່ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຄົນດັ່ງກ່າວ ບໍ່ສະດວກໃຫ້ຄຳເຫັນ.
ນອກຈາກນີ້ ເຈົ້າໜ້າທີ່ບໍຣິສັດ ຊໍການຊ່າງຄົນດັ່ງກ່າວ ຍັງບອກໃຫ້ນັກຂ່າວ ຂຽນຄຳຖາມສົ່ງໃຫ້, ແຕ່ ຫຼັງຈາກສົ່ງຄຳຖາມໃຫ້ແລ້ວ ເຈົ້າໜ້າທີ່ບໍຣິສັດ ຊໍການຊ່າງທ່ານນີ້ ກໍມິດງຽບໄປ.
ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ທີ່ຜ່ານມາ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຂັ້ນສູງ ຂອງແຂວງໄຊຍະບູຣີ ທ່ານນຶ່ງ ເຄີຍເວົ້າວ່າ “ໂຄງການເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີ ຈະພະຍາຍາມຟື້ນຟູຊີວິຕການເປັນຢູ່ ຂອງປະຊາຊົນທີ່ຖືກໂຍກຍ້າຍ ຈາກໂຄງການໃຫ້ດີທີ່ສຸດ ໂດຍໄດ້ເອົາໂຕແບບການຟື້ນຟູຊີວິຕ ການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນ ຢູ່ໂຄງການເຂື່ອນນ້ຳເທີນ 2.”
ໂຄງການເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີ ສົ່ງຜົນກະທົບ ຕໍ່ປະຊາຊົນປະມານ 4,000 ຄົວເຮືອນ ຫຼື ປະມານ 16,000 ຄົນ ເຊິ່ງໃນນັ້ນ 450 ຄົວເຮືອນ ຖືກໂຍກຍ້າຍ ອີງຕາມຂໍ້ມູນ ຈາກຄະກຳມາທິການ ແມ່ນ້ຳຂອງສາກົນ ຫຼື MRC.
ເຂື່ອນໄຊຍະບູຣີ, ເຊິ່ງມີກຳລັງການຜລິຕ ເກືອບ 1,300 ເມກາວັດ ມີມູນຄ່າການກໍ່ສ້າງ ປະມານ 4 ຕື້ ໂດລ້າຣ໌, ໄດ້ທົດລອງ ຜລິດໄຟຟ້າ ໃນກາງເດືອນສິງຫາ 2019 ກ່ອນທີ່ ຈະຜລິຕໄຟຟ້າ ຂາຍໃຫ້ໄທຍ ໃນເດືອນຕຸລາ 2019.