ນ້ຳປະປາ ກໍເປັນຂແນງຣັຖວິສາຫະກິຈນຶ່ງ ທີ່ຖືກນຳມາອະພິປາຍ ຢູ່ໃນກອງປະຊຸມສມັຍສາມັນເທື່ອທີ 3 ຂອງສະພາແຫ່ງຊາຕຊຸດທີ 9 ຫຼື ກອງປະຊຸມສະພາ ແຫ່ງຊາຕ ກ່ຽວກັບຄວາມໂປ່ງໄສ ແລະ ບັນຫາລາຍຮັບບໍ່ເຂົ້າຣັຖ 30 ເປີເຊັນ.
ທ່ານ ພັນຄຳ ວິພາວັນ ນາຍົກຣັຖມົນຕຣີ ຕອບຂໍ້ຊັກຖາມຂອງສະມາຊິກ ສະພາແຫ່ງຊາຕ ໃນວັນທີ 23 ມິຖຸນາ ຢູ່ໃນກອງປະຊຸມສະພາແຫ່ງຊາຕ ຕອນນຶ່ງວ່າ:
" ເວົ້າ ເຖິງນ້ຳປະປາສາ ນ້ຳປະປານີ້ ກໍບໍ່ງ່າຍ ຕາມຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ໄວ້ ເຂົາກໍມີວິທີ ຂອງເຂົາກິນໃດ ກໍຫຼຸບທຶນອີກ ອັດຕຣາສູນເສັຽບໍ່ ບາງບ່ອນນ້ຳປະປານີ້ ສູນເສັຍ 30 ເປີເຊັນ ຣາຍງານໃດ ລະເຮັດໃດ ຊິມີກຳໄລ ທີ່ຈິງມັນບໍ່ແມ່ນ ເສັຽຮອດປານນັ້ນ ຄັນເສັຽອາກອນນັ້ນ ຂະເຈົ້າກໍສ້າງບໍ່ໄດ້ມາຕຖານ ຕົກເຮັ່ຽຫັ້ນແຫຼະ 30 ເປີເຊັນ ເພິ່ນກໍກິນນຳ ຕົກເຮັ່ຽນີ້ແຫຼະ ຄື ຣັຖບານກໍບໍ່ໄດ້ເງິນ."
ຜ່ານມາ ມີພະນັກງານຂອງຣັຖ ວິສາຫະກິຈ ນ້ຳປະປາລາວຈຳນວນນຶ່ງ ໄດ້ສວຍໃຊ້ຕຳແໜ່ງໜ້າທີ່ ຂອງໂຕເອງ ໃນການເກັບຄ່ານ້ຳປະປາ ຈາກປະຊາຊົນແບບເຕັມຈຳນວນ ແຕ່ບໍ່ສົ່ງເງິນຈຳນວນດັ່ງກ່າວນີ້ ເຂົ້າລະບົບໃຫ້ແກ່ທາງການຄົບຖ້ວນ.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ ກະຊວງໂຍທາທິການ ແລະ ຂົນສົ່ງ ຜູ້ທີ່ບໍ່ປະສົງອອກຊື່ ແລະ ຕຳແໜ່ງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ໃນວັນນທີ 30 ມິຖຸນາ ວ່າ:
" ຕົກ ເຮັ່ຽ 30 ເປີເຊັນ. ອ່າ 30 ເປີເຊັນ ສູນເສັຍລ້າໆ ຫັ້ນນ່າເຈົ້າ. ລາຍໄດ້ບໍ່ເຂົ້າກັບທາງບໍຣິສັດ ຫຍັງຫັ້ນນ່າ ກໍຫຼາຍຢູ່ເຈົ້າ."
ບັນຫາການຮົ່ວໄຫຼ ຂອງຣາຍຮັບຈາກການຂາຍນ້ຳປະປາ ໃຫ້ແກ່ປະຊາຊົນ ຂອງຣັຖວິສາຫະກິຈ ນຳປະປາລາວນັ້ນ ເກີດຂຶ້ນມາແລ້ວ ເປັນເວລາດົນ ໂດຍທີ່ຜ່ານມາ ລາຍຮັບດັ່ງກ່າວນີ້ ບໍ່ເຂົ້າລະບົບຂອງທາງການ ປະມານ 10-20 ເປີເຊັນ ເພີ່ມເປັນ 30 ເປີເຊັນ.
ຈົນມາຮອດປັດຈຸບັນ ບັນຫາດັ່ງກ່າວ ຍິ່ງເພີ່ມຂຶ້ນ ແລະ ບາງບ່ອນມີການຮົ່ວໄຫຼເຖິງ 50 ເປີເຊັນ ເຊິ່ງພະນັກງານຫຼາຍຄົນ ມີສ່ວນກ່ຽວຂ້ອງ ແລະ ຖືກໄລ່ອອກ.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ ຜແນກໂຍທາທິການ ແລະ ຂົນສົ່ງ ທີ່ຢູ່ແຂວງພາກເໜືອ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ໃນວັນທີ 30 ມິຖຸນາ ວ່າ:
" ໂອ້ ! ເປັນມານານແລ້ວ ແຕ່ກ່ອນຍັງແທກໜ້ອຍ 10 ປາຍ, 20 ປາຍ ເປີເຊັນ. ດຽວນີ້ ມັນຂຶ້ນ 30 ເປີເຊັນ. ຢູ່ແຂວງເຮົາ 50 ເປີເຊັນ ກໍມີ. ອື ບໍ່ປົກຕິໂຕນີ້ຫັ້ນນ່າ ກໍຄືບໍ່ໂປ່ງໄສ ພະນັກງານການເງິນ ເຂົາຈະໃຫ້ອອກໍມີ, ມີໆ ເຂົາໃຫ້ອອກການມີ."
ກ່ຽວກັບເຣື່ອງນີ້, ໜ່ວຍງານທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ມີແຜນການວ່າ ຈະແກ້ໄຂບັນຫາການຮົ່ວໄຫຼ ຂອງລາຍຮັບດັ່ງກ່າວນີ້ ດ້ວຍການກວດກາ ພະນັກງານເກັບຄ່ານ້ຳປະປາ ຢ່າງເຂັ້ມງວດ ພ້ອມຈະດໍາເນີນການນໍາໃຊ້ເຄື່ອງວັດແທກ ປຣິມານທີ່ຕົກເຮັ່ຽ ແລະ ລາຍຮັບທີ່ບໍ່ທັນເຂົ້າລະບົບ ໃຫ້ມີຄວາມຈະແຈ້ງຫຼາຍກວ່າເກົ່າ.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ ຜແນກໂຍທາທິການ ແລະ ຂົນສົ່ງຢູ່ທາງພາກເໜືອ ທ່ານດຽວກັນນີ້ ໄດ້ກ່າວວ່າ:
" ເພິ່ນ ກໍເກັບເງິນນຳເຂົາ 5 ແມັດກ້ອນ ແຕ່ ເພິ່ນໄດ້ລາຍງານ ແຂວງ ມີແຕ່ 3 ແມັດກ້ອນ ຫັ້ນນ່າ. ເອີ 3 ແມັດ ກ້ອນນີ້ ເຂົ້າເງິນ ເຈົ້າຂອງເງິນຂອງບໍຣິສັດ ເນາະ ຂອງຣັຖວິສາຫະກິຈ ນ້ຳປະປາຫັ້ນ ສ່າອີກ 2 ແມັດກ້ອນ ກໍເຂົາໂຕເອງຫັ້ນນ່າ. ກໍເພິ່ນກໍມີແຕ່ຊອກ ວິທີແກ້ໄຂ ອັນນຶ່ງກໍແມ່ນກວດກາພະນັກງານຫັ້ນ ນ່າ ກໍຜູ້ເກັບເງິນຫັ້ນຫວ່າ ອັນທີ່ສອງ ມາກໍວ່າ ຊອກຊື້ເຄື່ອງມາຕິດຕາມ ປະຣິມານນ້ຳເສັຽ ນ້ຳທີ່ເກັບເງິນບໍ່ໄດ້ ຫັ້ນນ່າ."
ຊາວລາວ ຈຳນວນຫຼາຍ ຮູ້ວ່າມີພະນັກງານ ຂອງວິສາຫະກິຈ ນ້ຳປະປາລາວ ຫຼາຍຄົນດຳເນີນ ການວັດແທກຄ່ານ້ຳປະປາແບບ ບໍ່ຖືກຕ້ອງ ແລະ ເກັບລາຍຮັບສ່ວນນຶ່ງຈາກຊາວບ້ານໄວ້ ເປັນຂອງໂຕເອງ ແຕ່ ພວກເຂົາເຈົ້າພັດບໍ່ຮູ້ວ່າ ພະນັກງານກຸ່ມດັ່ງກ່າວນີ້ ໃຊ້ວິທີການແນວໃດ ໃນການສໍ້ໂກງຄ່ານ້ຳປະປາ.
ຊາວເມືອງໂພນທອງ ແຂວງຈຳປາສັກ ໄດ້ກ່າວວ່າ:
" ແບບ ວ່າ ມີຄົນສໍ້ຣາສ ບັງຫຼວງ ເອົາເງິນໂຕທີ່ວ່າ ມັນກໍມີ ອັນນີ້ ກໍບໍ່ເຂົ້າໃຈຄືກັນ ເພາະວ່າ ເຮົາຈະບໍ່ໄດ້ຢູ່ອົງການນັ້ນເນາະ ເຮົາຈະບໍ່ຮູ້ວ່າ ວິທີເຂົາເຮັດແບບໃດໆ ແມ່ນນ້ຳປະປາ ຍັງມີແຕ່ວ່າ ຢູ່ເຂດໃນເມືອງຊື່ໆ ເຮົາເຂດນອກກໍບໍ່ມີເທື່ອ."
ກົດໝາຍອາຍາ ສະບັບປີ 2017 ລະບຸວ່າ ການສໍ້ຣາສບັງຫຼວງ ແມ່ນພຶດຕິກັມຂອງພະນັກງານນຳພາ, ພະນັກງານຄຸ້ມຄອງ, ພະນັກງານວິຊາການ, ພະນັກງານວິສາຫະກິຈ, ຣັຖກອນ, ທະຫານ, ຕຳຣວດ ລວມທັງນາຍບ້ານ ແລະ ຜູ້ໄດ້ຮັບສິທທິ ໜ້າທີ່ນຶ່ງຈາກທາງການ ແລະ ພະນັກງານຕ່າງປະເທດ ແລະ ພະນັກງານອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນ ໂດຍການສໍ້ຣາສບັງຫຼວງ ປະກອບດ້ວຍສະຖານະການ ກະທຳຜິດ ທັງນີ້ ເປັນການກະທຳ ທີ່ສ້າງຜົລເສັຽຫາຍ 20 ລ້ານ ກີບ ຫາ ເກີນກວ່າ 2 ຕື້ ກີບຂຶ້ນໄປ ຈະຖືກລົງໂທດຕັດອິສຣະພາບ ແຕ່ 1 ປີ ຫາ ຕລອດຊີວິດ ແລະ ຖືກປັບໃໝ 1 ເປີເຊັນ ຂອງມູນຄ່າ ຄວາມເສັຽຫາຍ.
ປັດຈຸບັນ ຊາວລາວ ຈຳນວນຫຼາຍ ຢູ່ຫຼາຍເມືອງ ແລະ ຫຼາຍແຂວງຂອງປະເທດ ໂດຍ ສະເພາະພື້ນທີ່ເຂດນອກ ແລະ ຫ່າງໄກສອກຫຼີກ ຍັງບໍ່ທັນເຂົ້າເຖິງລະບົບນ້ຳປະປາເທື່ອ ໂດຍຊາວລາວໃນເຂດພາກເໜືອ ທີ່ບໍ່ສາມາດເຂົ້າເຖິງລະບົບນ້ຳປະປາໄດ້ ພັດຕ້ອງນຳໃຊ້ນ້ຳລິນຈາກພູ, ຈາກດອຍ ໂດຍບໍ່ໄດ້ຜ່ານການກອງນ້ຳໃຫ້ສະອາດ ໃນຂະນະທີ່ ຊາວລາວບໍ່ສາມາດເຂົ້າເຖິງລະບົບນ້ຳປະປາ ຢູ່ທາງພາກໃຕ້ ພັດຕ້ອງໃຊ້ນ້ຳບາດານ ເຊິ່ງກໍຈຳເປັນຕ້ອງເສັຽຄ່າໄຟຟ້າ ປະມານຄອບຄົວລະ 43,000-84,000 ກີບ ຕໍ່ເດືອນ.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ຣັຖວິສາຫະກິຈໄຟຟ້າລາວ ຢູ່ ແຂວງພາກໃຕ້ ຜູ້ທີ່ບໍ່ປະສົງອອກຊື່ ແລະ ຕຳແໜ່ງ ໄດ້ກ່າວວ່າ:
" ມັນ ກໍ ຄັນວ່າ ໃຊ້ນ້ຳບາດານ ເພິ່ນກໍໄດ້ເສັຽແຕ່ຄ່າໄຟເນາະ ຄັນວ່າ ເພິ່ນໄດ້ໃຊ້ສ້ຳປະປາ ເພິ່ນຕ້ອງໄດ້ເສັຽຄ່ານ້ຳປະປາ ເພາະວ່າ ນ້ຳປະປານຳເຮົາ ແມ່ນເພິ່ນຈະໄດ້ ເສັຽຄ່ານ້ຳນຳເຮົາ ແຕ່ວ່າ ຄັນວ່າ ເພິ່ນໃຊ້ນ້ຳບາດານ ແມ່ນບໍ່ໄດ້ເສັຽ ໂດຍ ທັງເຂດນອກແນ່ ໃນເມືອງນຳໃຊ້."
ທ່ານ ກ່າວຕື່ມວ່າ ປະຊາຊົນຈຳນວນຫຼາຍ ພາຍໃນປະເທດລາວ ຍັງບໍ່ທັນເຂົ້າເຖິງ]ຣະບົບນ້ຳປະປາປານໃດ ແລະ ທີ່ຜ່ານມາ ຄ່າໄຟຟ້າ ແລະ ຄ່ານ້ຳປະປາ ຢູ່ແຂວງຕ່າງໆ ບໍ່ຄືກັນ ໂດຍພື້ນທີ່ມີປະຊາກອນຈຳນວນຫຼາຍ ຄ່າໄຟຟ້າ ແລະ ຄ່ານ້ຳປະປາກໍຈະຖືກລົງ ໃນຂະນະທີ່ ພື້ນທີ່ຫ່າງໄກ ແລະ ບ່ອນທີ່ບໍ່ທັນມີປະຊາຊົນຫຼາຍປານໃດ ຄ່າໄຟຟ້າ ແລະ ຄ່ານ້ຳປະປາ ຈະສູງກວ່າ.