ນັກເຄື່ອນໄຫວວຽດນາມ ທີ່ຊື່ວ່າ ຫງຽນ ຫວັນ ໂອຍ ຖືກປ່ອຍຕົວ ຫຼັງຈາກ ບໍຣິສັດ Formosa ທີ່ຜະລິດເຫຼັກກ້າ ຢູ່ປະເທດວຽດນາມ ໄດ້ຈ່າຍຄ່າຊົດເຊີຍ ຄວາມເສັຽຫາຍ ຈໍານວນ 500 ລ້ານໂດລາຣ໌ ທີ່ໄດ້ປ່ອຍນ້ຳເສັຽລົງທະເລ ເຮັດໃຫ້ປາຕາຍເປັນຈຳນວນຫຼາຍ.
ນັກເຂື່ອນໄຫວຄົນດັ່ງກ່າວ ຖືກປ່ອຍຕົວ ແລະ ໄດ້ກັບບ້ານ ຫຼັງຈາກທີ່ຕິດຄຸກເປັນເວລາ 5 ປີ ໃນຂໍ້ຫາທີ່ປະທ້ວງ ເຣື່ອງນ້ຳເສັຽໃນປີ 2016 ໃນຂະນະທີ່ ກຳໄດ້ຮຽກຮ້ອງ ໃຫ້ມີການຊົດເຊີຍຄ່າເສັຽຫາຍ.
ຕຳຣວດວຽດນາມ ໄດ້ຈັບຕົວ ທ່ານ ຫງຽນ ຫວັນ ໂອຍ ແລະ ນັກເຂື່ອນໄຫວຄົນອື່ນໆ ໃນເດືອນມົກກະຣາ ປີ 2017 ໃນເວລາທີ່ມີການສະຫຼາຍ ການປະທ້ວງຕ້ານໂຮງງານ Formosa ທີ່ເປັນຂອງນັກທຸຣະກິດໃຕ້ຫວັນ ຍ້ອນວ່າ ໂຮງງານດັ່ງກ່າວ ໄດ້ປ່ອຍນ້ຳເສັຽທີ່ປົນເປື້ອນສານເຄມີ ລົງທະເລ ສ້າງຄວາມເສັຽຫາຍຕາມຊາຍຝັ່ງທະເລຫຼາຍ 100 ກິໂລແມັດ ຢູ່ 4 ແຂວງ ພາກກາງຂອງວຽດນາມ.
ໃນ ເດືອນກັນຍາ ປີ 2017, ທ່ານ ຫງຽນ ຫວັນ ໂອຍ ຖືກສານວຽດນາມ ຕັດສິນຕິດຄຸກ 5 ປີ ໃນຂໍ້ຫາຂັດຂວາງເຈົ້າໜ້າທີ່ໃນເວລາປະຕິບັດງານ ແລະ ບໍ່ເຄົາຣົບຄຳຕັດສິນຂອງສານ. ຫຼັງຈາກອອກຈາກຄຸກແລ້ວ, ທ່ານ ຫງຽນ ຫວັນ ໂອຍ ໄດ້ກັບມາຢູ່ບ້ານຂອງຕົນ ຢູ່ແຂວງ Nghe An ພາກກາງຂອງວຽດນາມ.
ລາວໄດ້ກ່າວຕໍ່ສຳນັກຂ່າວ ເອເຊັຽເສຣີ ຜແນກພາສາວຽດນາມວ່າ:
“ຮູ້ສຶກທັງດີໃຈ ແລະ ເສັຽໃຈ. ດີໃຈທີ່ຖືກປ່ອຍຕົວຈາກຄຸກແຄບໆ ແຕ່ວ່າ ກໍຮູ້ສຶກເສັຽໃຈ ທີ່ກັບມາຢູ່ຄຸກທີ່ກວ້າງໆ ຊຶ່ງຄຸກກວ້າງໝາຍເຖິງເຈົ້າໜ້າທີ່ວຽດນາມ ຈຳກັດການໃຊ້ຊີວິດປະຈຳວັນຂອງລາວ. ມາເບິ່ງ 2 ຂໍ້ຫາ ຄື ຂໍ້ຫາບໍ່ເຄົາຣົບຄຳຕັດສິນຂອງສານ ແລະ ຂໍ້ຫາຂັດຂວາງເຈົ້າໜ້າທີ່ໃນເວລາປະຕິບັດໜ້າທີ່ ຊຶ່ງເຫັນວ່າ ເຈົ້າໜ້າທີ່ເຮັດເກີນໄປ ໂດຍສະເພາະ ການສ້າງເອກສານປອມ, ການປອມລາຍເຊັນ ເພື່ອໃຫ້ພິສູດໄດ້ວ່າ ຜູ້ກ່ຽວເອງ ເຮັດຜິດຕາມທີ່ເຈົ້າໜ້າທີ່ກ່າວຫາ.”
ໃນເວລາທີ່ຖືກຈັບ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຕຳຣວດ ຄິດວ່າ ລາວເປັນແກນນຳໃນການຈັດຕັ້ງການປະທ້ວງໃນຕອນນັ້ນ.ນາງ ຕຣັນ ທິ ເຫຼືອ ຜູ້ເປັນແມ່ ໄດ້ກ່າວວ່າ ລາວດີໃຈ ທີ່ລູກຖືກປ່ອຍຕົວເກັບມາບ້ານ. ນາງ ຕຣັນ ທິ ເຫຼືອ ກ່າວຕື່ມອີກວ່າ ລາວມີຄວາມກັງວົນໃຈ ແລະ ເສົ້າໃຈ ໃນເວລາທີ່ລູກຢູ່ໃນຄຸກ ແຕ່ວ່າ ລາວກໍຮູ້ດີວ່າ ລູກຂອງລາວ ອຸທິດຕົນໃຫ້ແກ່ສ່ວນລວມ.
ຫງຽນ ຫວັນ ໂອຍ ຕິດຄຸກຄັ້ງນີ້ ເປັນຄັ້ງທີ່ 2 ຫຼັງຈາກ ຄັ້ງທີ່ 1 ລາວຕິດຄຸກແຕ່ປີ 2011-2015 ຍ້ອນວ່າ ລາວເຂົ້າຮ່ວມການປະທ້ວງກໍລະນີ ຈີນເຂົ້າມາມີອິທິພົນຕໍ່ວຽດນາມ, ຕ້ອງການໃຫ້ມີການປົກປ້ອງສິ່ງແວດລ້ອມຢ່າງເຂັ້ມແຂງ, ແລະ ສນັບສນູນ ການມີສື່ເສຣີ ໃນວຽດນາມ.
ໃນເດືອນ ມິຖຸນາ 2019, ຫຼັງຈາກ ບໍຣິສັດ Formosa ໄດ້ປ່ອຍສ້ຳເສັຽລົງໃສ່ທະເລ ມີປະຊາຊົນເກືອບ 8,000 ຄົນ ໄດ້ຍື່ນຟ້ອງສານ ໃນໃຕ້ຫວັນ ເພື່ອໃຫ້ຄວາມຊ່ວຍເຫຼືອອົງການດ້ານສິ່ງແວດລ້ອມໃນປະເທດວຽດນາມ, ທັງໃນສະຫະຣັຖອາເມຣິກາ, ຝຣັ່ງ ແລະ ຄານາດາ. ປັດຈຸບັນ ໂຈດ ໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ສານສູງໃຕ້ຫວັນ ເພື່ອພິຈຳລະນາຄືນ ກ່ຽວກັບຂໍ້ຮຽກຮ້ອງ ທີ່ໂຈດຕ້ອງການສິດທິໃນການເຂົ້າຮ່ວມຮ້ອງຟ້ອງຄະດີດັ່ງກ່າວ.
ກຸ່ມອົງການທີ່ຕິດຕາມກໍລະນີ ບໍຣິສັດ Formosa ທີ່ໄດ້ໃຫ້ການການຊ່ວຍເຫຼືອ ປະຊາຊົນວຽດນາມທີ່ໄດ້ຮັບຜົລກະທົບ, ໄດ້ກ່າວວ່າ ໃນເວລາທີ່ ຖແລງຂ່າວ ຢູ່ນະຄອນໄທເປຂອງໃຕ້ຫວັນ ໃນວັນຈັນ ທີ່ຜ່ານມາ ວ່າ ໂຈດຈະຕ້ອງປະເຊີນກັບການຄຸກຄາມຈາກຣັຖບານພັກດຽວ ກໍຄື ຣັຖບານວຽດນາມ ຖ້າເຂົາເຈົ້າຍື່ນຟ້ອງສານຢູ່ວຽດນາມ.
ປີເຕີ ຫງຽນ ຜູ້ອຳນວຍການອົງການ ແຮງງານອົບພຍົບ ທີ່ມີຫ້ອງການຕັ້ງຢູ່ ນະຄອນໄທເປ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ນັກຂ່າວເອເຊັຽເສຣີ ຜແນກພາສາວຽດນາມວ່າ:
“ພວກເຮົາມີການຮຽກຮ້ອງຍ້ອນວ່າ ຄະດີດັ່ງກ່າວ ມັນເຮັດໃຫ້ໂຈດຕົກຢູ່ໃນອັນຕະລາຍ. 90-95 ເປີເຊັນ ໂຈດຈະຖືກຄຸກຄາມ ຢູ່ວຽດນາມ ແລະ ຖືກຈັບ ຫຼື ຖືກສອບສວນ. ໂຈດຈະຖືກກັກຂັງ ແລະ ຈຳຄຸກ ຄືກັບກໍລະນີທີ່ເກີດຂຶ້ນໃນອາດີດທີ່ຜ່ານມາ. ພວກເຮົາຮຽກຮ້ອງໃຫ້ສານສູງຂອງໃຕ້ຫວັນ ໃຫ້ສິທິແກ່ໂຈດ ສາມາດຍື່ນຟ້ອງຮ້ອງຄະດີດັ່ງກ່າວ ໃນໃຕ້ຫວັນໄດ້.”
ສານສູງຂອງໃຕ້ຫວັນ ບໍ່ຮັບພິຈາລະນາ ຄຳຮ້ອງດັ່ງກ່າວ ແຕ່ວ່າ ໃນເດືອນທັນວ່າ 2020 ທີ່ຜ່ານມາ ສານສູງຂອງໃຕ້ຫວັນ ໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມີການທົບທວນຄະດີດັ່ງກ່າວ.
ແຕ່ວ່າ ສານສູງຂອງໃຕ້ຫວັນ ຕ້ອງການໃຫ້ ຜູ້ທີ່ມາຍື່ນຄໍາຮ້ອງນັ້ນ ມອບອຳນາດໃຫ້ແກ່ຜູ້ທີ່ເປັນຕົວແທນຝ່າຍກົດໝາຍຂອງເຂົາເຈົ້າ ຍ້ອນວ່າ ເຂົາເຈົ້າເປັນຄົນຕ່າງປະເທດ ທີ່ມາຟ້ອງຮ້ອງຄະດີ ຢູ່ໃຕ້ຫວັນ.
ທ່ານ ປີເຕີ ຫງຽນ ກ່າວວ່າ ຂໍ້ຮຽກຮ້ອງຂອງສານ ບໍ່ສົມເຫດສົມຜົລ, ແລະ ລາວຄິດວ່າ ການເມືອງເຂົ້າມາກ່ຽວຂ້ອງ ໃນການຮຽກຮ້ອງສານສູງຢູ່ໃຕ້ຫວັນ.
ໃນປີ 2016, ບໍຣິສັດ Formosa ໄດ້ຍ້ອມຮັບວ່າ ໄດ້ປ່ອຍນ້ຳເສັຽທີ່ປົນເປື້ອນສານເຄມີ ກໍ່ໃຫ້ເກີດບັນຫາສິ່ງແວດລ້ອມ ໃນວຽດນາມ ແລະ ບໍຣິສັດ ດັ່ງກ່າວ ໄດ້ສເນີເງິນຊົດເຊີຍ 500 ລ້ານ ໂດລາ ຫຼັງຈາກຣັຖບານວຽດນາມໄດ້ກວດພົບວ່າ ບໍຣິສັດ ໄດ້ປ່ອຍນຳເສັຽປົນເປື້ອນສານເຄມີ ລວມທັງສານ ໄຊຍານາຍ ທີ່ເປັນສານເຄມີອັນຕະລາຍ ຊຶ່ງກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມເສັຽຫາຍຕໍ່ສິ່ງແວດລ້ອມ.
ເຖິງວ່າ ບໍຣິສັດ Formosa ຈະຊົດເຊີຍເງິນ 500 ລ້ານ ໂດລາ ເພື່ອທຳຄວາມສະອາດ ແລະ ສນັບສນູນ ປະຊາຊົນທີ່ໄດ້ຮັບຜົລກະທົບ ປັບປຸງຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງເຂົາເຈົ້າ ແຕ່ ນັກວິຈານ ກ່າວວ່າ ຈຳນວນເງິນດັ່ງກ່າວບໍ່ພຽງພໍ ສຳລັບຜູ້ທີ່ໄດ້ຮັບຜົລກະທົບ ແລະ ຮຽກຮ້ອງຄ່າຊົດເຊີຍເພີ່ມເຕີມ ໂດຍຜ່ານສານໃຕ້ຫວັນ.
ນອກຈາກນີ້ ຍັງມີນັກຂ່າວວຽດນາມ ຖືກຈັບ ຫລັງຈາກທີ່ນຳສເນີຕົວເອງ ເປັນຜູ້ສມັກອິສຣະ ໃນການເລືອກຕັ້ງສມາຊິກສພາແຫ່ງຊາດ ແລະ ຕໍ່ມາ ລາວຖືກສານນະຄອນຮ່າໂນ້ຍ ຕັດສິນຕິດຄຸກເປັນເວລາ 5 ປີ ອີງຕາມ ຂໍ້ມູນຈາກຜູ້ເປັນເມັຽ ແລະ ທະນາຍຄວາມຂອງລາວ.
ນັກຂ່າວຄົນດັ່ງກ່າວ ຊື່ວ່າ ລີ ທຣຸງ ຫວງ ຖືກຈັບໃນວັນທີ 27 ມີນາ 2021 ຫຼັງຈາກປະກາດລົງເລືອກຕັ້ງໃນນາມຜູ້ສມັກອິສຣະ ຊຶ່ງຖືວ່າ ເປັນການທ້າທາຍຕໍ່ພັກຄອມມູນນີສ ວຽດນາມ ແລະ ຖືກດຳເນີນຄະດີ ໃນຂໍ້ຫາ ສ້າງ ເຜີຍແຜ່ຂໍ້ມູນ, ເອກສານ, ແລະ ສື່ສິ່ງພິມ ທີ່ຂັດຕໍ່ສາທາລະນະຣັຖສັງຄົມນິຍົມວຽດນາມ.
ທ່ານ ລີ ທຣຸງ ຫວງ ອາຍຸ 79 ປີ ແລະ ເປັນອາດີດຜູ້ກໍ່ຕັ້ງສຖານນີໂທລະທັດ CHTV ໄດ້ເຜີຍແຜ່ວີດີໂອ ກ່ຽວກັບປະເດັນຮ້ອນຢູ່ທາງສື່ສັງຄົມອອນລາຍ. ຜູ້ກ່ຽວຖືກກ່າວຫາວ່າ ລະເມີດມາຕຣາ 117 ຂອງກົດໝາຍອາຍາ ອີງຕາມການຢືນຂອງທະນາຍຄວາມຂອງລາວ.
ລູກຊາຍຂອງລາວ ກ່າວວ່າ ສານໄດ້ຕັດສິນຈຳຄຸກ ທ່ານ ລີ ທຣຸງ ຫວງ ຜູ້ເປັນພໍ່ ເປັນເວລາ 5 ປີ ແລະ ການດຳເນີນຄະດີ ບໍ່ເປັນທີ່ກະຈ່າງແຈ້ງ ຍ້ອນວ່າ ພໍ່ຂອງລາວ ບໍ່ໄດ້ໄປປະກົດຕົວຕໍ່ສານ ແລະ ບໍ່ໄດ້ມີໂອກາດໄປຊີ້ແຈ້ງຕໍ່ຂໍ້ກ່າວຫາ.
ອັນນັ້ນເປັນສິ່ງທີ່ເກີດຂຶ້ນຢູ່ປະເທດວຽດນາມ, ແຕ່ ວ່າ ສິ່ງທີ່ເກີດຂຶ້ນຢູ່ປະເທດລາວ ກໍຄື ມີຊາວບ້ານຖືກຈັບຍ້ອນຂໍຂັດແຍ່ງທີ່ດິນ.
ຊາວບ້ານຢຶບ ເມືອງທ່າແຕງ ແຂວງ ເຊກອງ 15 ຄົນ ຖືກຈັບ ໃນປີ 2017, ຍ້ອນວ່າເຂົາເຈົ້າມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງທີ່ດິນ ໂດຍທີ່ທາງແຂວງ ເອົາທີ່ດິນເຂົາເຈົ້າໄປໃຫ້ບໍຣິສັດຢາງພາຣາ ວຽດນາມສຳປະທານ.
ກ່ຽວກັບເລື່ອງນີ້, ອົງການສິດທິມະນຸດ ເວົ້າວ່າ ການຈັບຊາວບ້ານຢຶບ ເມືອງທ່າແຕງ ແຂວງເຊກອງ ບໍ່ເປັນໄປຕາມກົດໝາຍ ແລະ ເປັນການລະເມີດສິດທິມະນຸດຢ່າງຈະແຈ້ງ ພ້ອມກັບຮຽກຮ້ອງໃຫ້ທາງການລາວປ່ອຍຕົວຊາວບ້ານໃຫ້ເປັນອິສຣະ.
ຄວາມເປັນມາ ຂອງຂໍ້ຂັດແຍ່ງທີ່ດິນ ຢູ່ບ້ານຢຶບ ເມືອງທ່າແຕງ ແຂວງເຊກອງ ອີງຕາມຂໍ້ມູນຈາກຊາວບ້ານ.
ໃນເດືອນ ກໍຣະກະດາ 2017, ຊາວບ້ານ 15 ຄົນ ຖືກຈັບຍ້ອນວ່າເຂົາເຈົ້າພາກັນ ໄປຢຶດທີ່ດິນຂອງເຂົາເຈົ້າຄືນ ຈາກບໍຣິສັດຢາງພາຣາ ວຽດນາມ ຍ້ອນວ່າ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຂັ້ນແຂວງ ແລະ ຂັ້ນສູນກາງ ບໍ່ສາມາດແກ້ໄຂໃຫ້ເຂົາເຈົ້າໄດ້. ໃນເວລາຕໍ່ມາຊາວບ້ານ 1 ຄົນເສັຽຊີວິດ ຢູ່ໃນຄຸກ, ແລະ ເຈົ້າໜ້າທີ່ໄດ້ປ່ອຍຕົວ ຊາວບ້ານ 5 ຄົນ.
ໃນເດືອນ ກໍຣະກະດາ 2019, ຊາວບ້ານ ທີ່ເຫຼືອອີກ 9 ຄົນ ຖືກນຳຂຶ້ນຕັດສິນໃນ 6 ຂໍ້ຫາ.
- ການແບ່ງແຍກຄວາມສາມັກຄີ.
- ການເຕົ້າໂຮມກຸ່ມຄົນສ້າງຄວາມປັ່ນປ່ວນ.
- ການທຳລາຍຊັບສິນພົລເມືອງ.
- ການທຳລາຍເຄື່ອງປູກຂອງຝັງ.
- ການຂັດຂວາງການປະຕິບັດງານ ຂອງເຈົ້າໜ້າທີ່.
- ການຫມິ່ນປມາດເຈົ້າໜ້າທີ່.
ຊາວບ້ານ 9 ຄົນ ຖືກຕັດສີນຈຳຄຸກແຕ່ 2-6 ປີ ຫຼັງຈາກນັ້ນຊາວບ້ານ 4 ຄົນ ໄດ້ພົ້ນໂທດ ແລະ ຖືກປ່ອຍຕົວ. ປັດຈຸບັນ ເຫຼືອ ຊາວບ້ານ 5 ຄົນ ຍັງຕິດຄຸກຢູ່.