၁၉၂၀မြာ တက္ကသိုလ်ကေဵာင်းသားဋ္ဌကီးတေကြ အဂဿလိပ်နယ်ခဵဲႚအစိုးရရဲႚ ကဋ္ဋန်ပညာရေး စနစ်ကို စတင် သပိတ်မြောက်ခဲ့တဲ့နေႛဟာ ူမန်မာိံိုင်ငံမြာ လြတ်လပ်ရေးရဖိုႛ အမဵိြးသား စည်းလုံးညီညြတ်ရေး စိတ်ဓၝတ်တြေ မြေးဖြားပေးလိုက်တဲ့ နေႛတနေႛူဖစ်တယ်လိုႛ အဖဲြႛခဵြပ်က ဒီကနေႛထုတ်ူပန်တဲ့ ေုကညာခဵက်မြာ ဖေၞူပထားပၝတယ်။ ူမန်မာ့လြတ်လပ်ရေး သမိုင်းမြာ အရေးဋ္ဌကီးတဲ့ အခုလို အထိမ်းအမြတ်နေႛမြာ စစ်အစိုးရအနေနဲႛ ခဵမြတ်ထားတဲ့ အမဵိြးသား ရင်ုကားစေ့ရေး ဦးတည်ခဵက်ကို လက်တြေႛ အကောင်အထည်ဖေၞဖိုႛ တောင်းဆိုတဲ့ အေုကာင်း အမဵိြးသား ဒီမိုကရေစီအဖဲြႛခဵြပ်ရဲႚ ေူပာရေးဆိုခြင့်ရြိသူ ဦးဉာဏ်ဝင်းက ေူပာပၝတယ်။
ဦးဉာဏ်ဝင်း။ ။ "လြတ်လပ်ရေးရတဲ့နေရာမြာ ဗိုလ်ခဵြပ်အောင်ဆန်းက ရြေႚပိုင်းမြာ လိုအပ်လိုႚ လက်နက်ကိုင် တော်လြန်ရေးလုပ်တယ်။ ဒၝပေမယ့်နောက်ဆုံး လြတ်လပ်ရေးရဖိုႛ ကဵတော့ ္ဘဗိတိသ္တွအစိုးရနဲႛ တြေႛဆုံဆြေးေိံြး္ဘပီးမြ ရတယ်။ ဒၝလည်း ညီညြတ်မြေုကာင့်ရတာ၊ ကဵနော်တိုႛအားလုံး ညီညီညြတ်ညြတ်နဲႛ ဆောင်ရြက်ဖိုႛလိုတယ်။ နောက်လက်ရြိ အေးခဵမ်းသာယာရေးနဲႛ ဖြံႛ္ဘဖိြးရေးကောင်စီအနေနဲႛလည်း အမဵိြးသားူပန်လည် စည်းလုံးညီညြတ်ရေးကို ိံိုင်ငံရေးဦးတည်ခဵက်အနေနဲႛ ဖေၞူပထားတယ်။ ဒီလိုဦးတည်ခဵက် ဖေၞူပထားတဲ့အတြက် အမဵိြးသားရင်ုကားစေ့ရေးအတြက် လိုအပ်တဲ့ ဖမ်းဆီးထားတဲ့သူတြေ လြတ်ပေးဖိုႛ၊ ရြမ်းတိုင်းရင်းသားတေကြို လြတ်ပေးဖိုႛ ိံိုင်ငံရေးလြပ်ရြားမြတေကြို ခြင့်ူပဖြိုႛ အဲဒီလိုတောင်းဆိုခဵက်တေနြဲႛ တိုက်တြန်းိံိြးတော်ထားတဲ့ ေုကညာခဵက်ပၝ။"
ရန်ကုန်္ဘမိြႚက အမဵိြးသားဒီမိုကရေစီအဖဲြႛခဵြပ်ရုံးမြာ ကဵင်းပတဲ့ အမဵိြးသားအောင်ပဲြနေႛ အခမ်းအနားမြာ စာရေးဆရာတေလြည်းတက်ရောက်ခဲ့ုက္ဘပီး ကိုလေး (အင်းဝဂုဏ်ရည်) နဲႛ ဦးုကည်အောင်တိုႛက ဟောေူပာခဲ့ုကပၝတယ်။ တက်ရောက်သူ ဧည့်ပရိတ်သတ် စုစုပေၝင်း ၅၀၀ နီးပၝး ရြိတယ်လိုႛ သိရပၝတယ်။
ဒီကနေႛမနက်က အမဵိြးသားဒီမိုကရေစီအဖြဲႛခဵြပ်ရဲႚ ဗဟန်းရေဂြုံတိုင် ဌာနခဵြပ်ရြေႚမြာ ကိုမင်းသိန်းဆိုတဲ့ အင်အယ်ဒီပၝတီဝင် တယောက်က တကိုယ်တော် ဆ္ဋိံူပပြဲ ကဵင်းပခဲ့တယ်လိုႛ သိရပၝတယ်။
အင်အယ်ဒီရုံးခဵြပ်မြာ အမဵိြးသားနေႛ အခမ်းအနား မကဵင်းပခင် အခဵိန်ပိုင်းအတြင်း ကိုမင်းသိန်းက ဌာနခဵြပ်ရြေႛက လမ်းမပေၞကို ထြက်သြား္ဘပီး "မင်းကိုံိုင် အပၝအဝင် ိံိုင်ငံရေး အကဵဉ်းသားအားလုံး လြတ်ပေးပၝ"လိုႛ ရေးထားတဲ့ စာတမ်းကို ကိုင်ဆောင်္ဘပီး အသံတိတ် ဆ္ဋိံူပခဲ့တယ်လိုႛ သိရပၝတယ်။
ကိုမင်းသိန်းက ူဖစ်လာသမ္တွ အ္ဇိံရာယ်တေကြို သူရင်ဆိုင်ဖိုႛ အသင့်ပၝပဲလိုႛ သတင်းထောက်တေကြို ေူပာုကားသြား ပၝတယ်။
အခမ်းအနားကဵင်းပတဲ့ အင်အယ်ဒီ ရုံးခဵြပ်ရြေႚမြာ စောင့်ဆိုင်းနေုကတဲ့ အရပ်ဝတ်နဲႛ လုံူခံြရေးဝန်ထမ်းတေကြ ကိုမင်းသိန်းကို ဓၝတ်ပုံနဲႛဗီဒြီယိုတြေ ရိုက်ကူးခဲ့ုကတယ်လိုႛ သိရပၝတယ်။
အဖဲြႛခဵြပ်ရုံး အနီးပတ်ဝန်းကဵင်မြာ အရင်ကထက်ပို္ဘပီး လက်နက်ကိုင် လုံူခံြရေးတပ်ဖဲြႛဝင်တြေ ခဵထားပေမယ့် အခမ်းအနား တက်ရောက်သူတေကြို ေိံြာက်ယြက်ဖမ်းဆီးတာတော့ မရြိခဲ့ပၝဘူး။
အလားတူပဲ မ္ဇိံလေး္ဘမိြႚက အမဵိြးသားဒီမိုကရေစီအဖဲြႛခဵြပ် တိုင်းရုံးမြာလည်း အမဵိြးသား အောင်ပဲြနေႛ အထိမ်းအမြတ် အခမ်းအနားကို ဒီကနေႛမနက်ပိုင်းမြာ ကဵင်းပခဲ့ပၝတယ်။ နယ်ခဵဲႚ လက်အောက်က ကဋ္ဋန်ပညာရေးစနစ်ကို တိုက်ပဲဝြင်ခဲ့တာကနေ ိံိုင်ငံရေး အေူပာင်းအလဲတခုလုံး ူဖစ်လာအောင် စတင်ပေးလိုက်တဲ့ နေႛတနေႛူဖစ်တဲ့အတြက် ိံြစ်စဉ် အခမ်းအနားတြေ ကဵင်းပရတာူဖစ်တယ်လိုႛ မ္ဇိံလေးတိုင်း အမဵိြးသားဒီမိုကရေစီ အဖဲြႛခဵြပ်ရဲႚ ေူပာရေးဆိုခြင့် ရြိသူ ဦးမဵိြးိံိုင်က ေူပာပၝတယ်။
ဦးမဵိြးိံိုင်။ ။ "အခမ်းအနားမြာ ကဵနော်တိုႛ အဓိကရည်ရြယ်ခဵက်ကတော့ အမဵိြးသားူပန်လည် သင့်ူမတ်ရေးကို မည်သိုႛဆောင်ရြက်သင့်သည်ဆိုတဲ့ ခေၝင်းစည်းနဲႛအတူ စာတမ်းဆန်ဆန် အက်ဆေးပေၝ့နော်၊ အဲဒၝကို ၁၃ ဦးလောက်က တက်ရောက်ဖတ်ုကား္ဘပီး အဲဒီစာတမ်းတြေပေၞမြာ တက်ရောက်လာုကတဲ့ ပရိသတ်ကန္ဘေပီးတော့ အမြတ်ပေးရြေးခဵယ် စနစ်နဲႛ ဆုပေးပြဲတခုလုပ်တယ်။ အမဵိြးသားနေႛ အေုကာင်းအရာနဲႛပတ်သက်္ဘပီးတော့ သဘာပတိအူဖစ်ဆောင်ရြက်တဲ့ မ္ဇိံလေးတိုင်း စည်းရုံးရေးအဖြဲႛဝင် ဒုဥက္ကဌကန္ဘေပီးတော့ အမဵိြးသားနေႛနဲႛ ပတ်သက်တဲ့ အေုကာင်းအရာတေကြို သဘာပတိအဖြင့်မြာ ေူပာသြားပၝတယ်။"
ူပည်နယ်နဲႛ တိုင်းအသီးသီးမြာရြိတဲ့ အမဵိြးသားဒီမိုကရေစီ အဖဲြႛခဵြပ် ရုံးတေမြြာလည်း ၈၈ိံြစ်ေူမာက် အမဵိြးသားအောင်ပြဲနေႛ အခမ်းအနားတေကြဵင်းပခဲ့ုကပၝတယ်။